Voor de vierde keer in minder dan drie jaar tijd heeft de Europese Commissie een inbreukprocedure gestart tegen Polen wegens een justitiehervorming die volgens haar in strijd is met de wetgeving van de Europese Unie. Deze keer gaat het om de wet die een omstreden tuchtregeling voor rechters bevat, die volgens de Commissie ‘als een middel van politieke controle’ kan worden gebruikt.
De wet werd eind december vorig jaar goedgekeurd en trad in februari in werking. Hij bepaalt onder meer dat rechters op basis van de inhoud van hun beslissingen onderworpen kunnen worden aan sancties. ‘Zo kan het tuchtregime gebruikt worden als een middel van politieke controle van de inhoud van rechterlijke beslissingen’, laakt de Commissie woensdag. Bovendien is een nieuwe kamer van het Poolse Hooggerechtshof voortaan de enige instelling die nog mag oordelen over rechterlijke onafhankelijkheid. Poolse rechters verliezen daarmee het recht om aan te kloppen bij het Europees Hof van Justitie.
De hele wet is volgens de Commissie dan ook in strijd met het principe dat EU-wetgeving voorrang heeft op nationale wetgeving – de absolute hoeksteen van het EU-recht. Een andere probleem is dat Poolse rechters geacht worden specifieke informatie over hun niet-professionele activiteiten vrij te geven. Dat gaat dan weer in tegen het recht op privacy en het recht op de bescherming van persoonsgegevens. Warschau heeft nu twee maanden de tijd om te reageren op de demarche van de Commissie. Sinds juli 2017 startte de Commissie nu al voor de vierde keer een procedure tegen Polen wegens zijn justitiehervormingen.
Tegen het land loopt ook een zogenaamde artikel 7-procedure, die het in extremis een schorsing van zijn stemrecht in de Europese ministerraden kan opleveren. De Commissie maakt zich bovendien zorgen over de op stapel staande presidentsverkiezingen in Polen. Die zouden op 10 mei – in volle coronacrisis – moeten plaatsvinden, en dat per brief. Hoewel het parlement in Warschau nog geen wet over een stemming per brief heeft goedgekeurd, is de door de conservatieve PiS geleide regering ondanks de organisatorische problemen en de juridische twijfels al volop bezig met de voorbereiding van de stembusgang.
