Diplomatisch pokeren of harde confrontatie? Duitse regering worstelt met Russische dreiging

Duits minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock en haar Oekraïense collega Dmytro Kuleba op 17/01/2022. © belga

De Russische dreiging tegenover Oekraïne splijt de nieuwe Duitse regering in twee. Moet ze begrip tonen voor de grieven van het Kremlin of net hard optreden tegen de houding van Vladimir Poetin?

Het is dansen op een slappe koord voor Annalena Baerbock (Bündnis90/Die Grünen), minister van Buitenlandse Zaken in de nieuwe Duitse regering van sociaaldemocraten (SPD), Groenen en liberalen (FDP). Maandag was ze in Kiev, de hoofdstad van Oekraïne. Het land dat zich bedreigd voelt – of gewoonweg bedreigd wordt – door de opmars van honderdduizend Russische troepen aan zijn oostelijke grens, verwacht veiligheidsgaranties van Duitsland.

Maar van wapenleveringen – ook al is het voor puur defensieve redenen – wil Berlijn niet weten. De Duitsers motiveren hun weigering met de verwijzing naar het eigen verleden. De herinnering aan de misdaden van het Derde Rijk verbiedt een toegeving hierop.

Rode rozen

Baerbock kon maar twee dingen doen voor de Oekraïners. Tien rode rozen neerleggen aan het ‘Monument van de Hemelse Honderd’, de demonstranten die in 2014 bij de opstand op het Maidanplein door de veiligheidskrachten van het toenmalige pro-Russische regime werden doodgeschoten. En verzekeren dat ze er alles aan zou doen om via de diplomatie een uitweg uit de crisis te vinden.

Diplomatie? Dat zal niet van een leien dakje verlopen voor Baerbock als ze vandaag in Moskou is. Haar gesprekspartner Sergei Lavrov, Russisch minister van Buitenlandse Zaken sinds 2004, is een gehaaide onderhandelaar. En staat Baerbock wel zo stevig in haar schoenen om hem weerwoord te kunnen bieden? Krijgt ze genoeg ruggensteun van haar eigen regering? Die is zelf verdeeld wat haar houding tegenover Rusland betreft.

De Duitse Groenen en hun minister van Buitenlandse Zaken staan in principe voor een Ruslandpolitiek die diplomatie en hardheid combineert: onderhandelen, maar tegelijk sancties in het achterhoofd houden. In de SPD, de partij van bondskanselier Olaf Scholz, wemelt het van wat in het Duits ‘Russlandversteher‘ heet: mensen die begrip opbrengen voor Rusland. Rusland zou zich omsingeld voelen, zich ongemakkelijk voelen bij de gedachte aan een oostwaartse uitbreiding van de NAVO.

Die politici binnen de SPD zijn uiteraard ook voor diplomatie, maar zonder een stok achter de deur te houden om Rusland tot toegevingen te nopen. De FDP, de kleinste regeringspartner, ziet wel de noodzaak van een ‘Verstehen’, een begrijpen van de Russische angst, in. Toch zou dat niet gelijk gesteld mogen worden met een vrijgeleide voor ‘het gewelddadige veranderen van de grenzen in Europa’ (concreet: een Russische inval in Oekraïne).

Brandbrief

Op het ogenblik dat de Duitse regering in haar houding tegenover Rusland intern verdeeld overkomt, publiceren 73 Oost-Europa-experten uit de academische en politieke wereld een zogenaamde ‘Brandbrief’ in de online uitgave van de gezaghebbende weekkrant Die Zeit. Daarmee roepen ze de Duitse regering op om niet langer dadeloos toe te kijken op de ‘agressieve handelswijze van Rusland’.

Duitsland heeft altijd al een bijzondere relatie met Rusland gehad, op historisch, politiek, cultureel en economisch vlak. Maar ‘kritisch’ zijn volstaat niet meer. De regering moet ook een koerscorrectie in haar ‘Ostpolitik’ doorvoeren. Het verleden – weerom de misdaden van het Derde Rijk, de oorlog met de Sovjetunie – mag deze keer volgens de experten geen rem vormen om een harde houding aan te nemen tegenover het Kremlin. Ze schrijven dat Rusland zich als een ‘bedreigde staat’ voorstelt, maar in feite is het militair gezien een van de veiligste staten van de wereld. Getuige het aantal atoomkoppen waarover het beschikt (evenveel als de drie NAVO-atoommachten Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk samen) en een van drie grootste conventionele legers ter wereld.

De experten nemen het dan ook niet dat Rusland bijzondere rechten claimt om ‘zijn belangen op het gebied van soevereine staten door te zetten’ (concreet: de eis dat Oekraïne geen lid van de NAVO zou mogen worden). De 73 vinden ook dat Duitsland als sterkste economische macht in Europa en ‘sleutelstaat’ in NAVO en Europese Unie zijn tanden moet laten zien. Probleem is wel Nord Stream 2, de pijpleiding die via de Oostzee Russisch gas zou moeten transporteren naar Duitsland. Met de inbedrijfstelling ervan zou Berlijn een hefboom verliezen om Rusland op andere gedachten te brengen.

Baerbock weet dus dat ze in Moskou ‘hard’ moet zijn. Alleen, ook tegenover haar Oekraïense collega Dmytro Kubela heeft ze niet gezegd welke middelen die houding zouden kunnen schragen. Van Duitse wapenleveringen is alvast geen sprake. Dat hebben we gezien. Maar de Duitse regering denkt ook niet aan een stop op de inbedrijfstelling van de omstreden pijplijn Nord Stream 2. Het zal dus vermoedelijk blijven bij diplomatisch pokeren, bij kritische, hooguit ‘harde’ woorden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content