De Britse regering en de Europese Unie hebben donderdagmiddag een akkoord bereikt over de uitstap van het Verenigd Koninkrijk. Maar net zoals vorig jaar moet het echte werk voor Brits premier Boris Johnson nog beginnen. En het ziet er niet bepaald goed uit.
Naast de 27 Europese vlaggen, wapperde donderdagnamiddag ook de Union Jack voor het gebouw van de Europese Commissie. Een feeststemming in mineur, want een nieuw scheidingsakkoord is een feit. De Unie en Johnson hebben de afgelopen maanden herhaaldelijk beweerd dat ze hun onderhandelingspositie niet zouden aanpassen. Het nieuwe akkoord bewijst het tegendeel.
Wat is er zoal veranderd? De noodregeling voor de Noord-Ierse grenskwestie is vervangen door een resem regelingen waarbij enkel Noord-Ierland in de praktijk in de Europese douane-unie, in de Europese btw-zone, én in de interne markt voor goederen blijft. Johnson geeft Noord-Ierland uit handen, de Unie legt haar vertrouwen bij de Britse douanediensten om de btw te vorderen. Het Noord-Ierse parlement kan er om de vier jaar over stemmen of het de huidige regeling ziet zitten.
Het echtscheidingsakkoord is een hardere uitstap dan de voormalige overeenkomst met de regering-May. Sommige Remainers zullen zich ongetwijfeld afvragen waarom ze de vorige drie keer niet voor het zachtere akkoord van voormalig premier Theresa May hebben gestemd. Voor het gros van de brexiteers is het dan weer duidelijk dat alternatieve regelingen aan de Noord-Ierse grens onrealistisch zijn. Een eurekamoment waar iedereen, de Europese onderhandelaars op kop, jarenlang op hebben moeten wachten.
Voor de laatste updates over de nieuwe brexitdeal: volg onze live
Harde noot
Ondanks de overeenkomst is de brexit nog geen fait accompli. Zonder goedkeuring van het Britse parlement komt er van het akkoord niets in huis. Dat wordt geen gemakkelijke klus. De minderheidsregering van Johnson moet rekenen op de gedoogsteun van de Noord-Ierse Unionisten (DUP). Maar de douanegrens tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië die in het terugtrekkingsakkoord vervat zit, is voor DUP onaanvaardbaar. De eerste reacties wijzen erop dat de partij geen blufpoker speelt om nog enkele kleine toegevingen uit de brand te slepen. Als de DUP zaterdag principieel achter de ondeelbaarheid van het Verenigd Koninkrijk blijft staan, lijkt een akkoord in het Britse parlement onhaalbaar.
Ook op de andere oppositiepartijen moet de Britse regering niet hopen. De Liberal Democrats en de Scottish National Party zullen het akkoord niet steunen. Bovendien is het maar de vraag of Johnson iedereen binnen zijn eigen partij over de streep zal kunnen trekken. De 21 partijgenoten die Johnson onlangs liet schorsen, hebben misschien nog wel een eitje te pellen met hun voorzitter. Enkele dogmatische brexiteers, die nog steeds hopen op een uitstap zonder akkoord, zullen zich mogelijks ook onthouden.
En wat met de Labour Party? Voorzitter Jeremy Corbyn gaf in een reactie te kennen dat hij het nieuwe akkoord nog slechter vindt dan dat van de regering-May. Toch zal moeten blijken hoeveel Labourparlementsleden de partijlijn zullen volgen. Sommige volksvertegenwoordigers komen uit een district waar een ruime meerderheid van de kiezers in 2016 voor een brexit heeft gekozen. Het is niet ondenkbaar dat enkele sociaaldemocraten met die realiteit en met hun eigen toekomst in het achterhoofd voor het akkoord van Johnson zullen stemmen.
Om niets aan het toeval over te laten, wil de Britse regering aanstaande zaterdag een binair wetsvoorstel op tafel leggen. Ofwel stemt het parlement voor overeenkomst, ofwel komt er een harde brexit zonder akkoord. Maar de Britse volksvertegenwoordigers willen zich daar niet bij neerleggen. Donderdagnamiddag stemde een meerderheid van Westminster ervoor dat ze zaterdag de motie over het akkoord kunnen amenderen. Een verplicht tweede referendum over het akkoord behoort opnieuw tot de mogelijkheden.
Nieuwe verkiezingen
Als het akkoord wordt weggestemd, moet Johnson diezelfde dag uitstel vragen aan de Europese regeringsleiders en staatshoofden. Als die het over dat uitstel eens geraken, staat het Verenigd Koninkrijk naar alle waarschijnlijkheid voor nieuwe verkiezingen. In dat geval zal Johnson zijn belofte om de Unie op 31 oktober te verlaten, moeten verbreken. Nigel Farage, die afkeurend op het akkoord reageerde, staat aan de zijlijn als een bloedhond te wachten om Johnson door het slijk te halen.
Johnson zal de schuld voor dat uitstel op het Britse parlement proberen af te schuiven: niet hijzelf, maar wel het Britse parlement weigert om de uitslag van het referendum te respecteren. Tijdens de nieuwe campagne zal de Britse premier echter niet meer zo geloofwaardig kunnen dreigen met een harde brexit. Hij heeft een akkoord uit de brand kunnen slepen en zal dat – net zoals zijn voorganger – met hand en tand moeten verdedigen. De focus zal op zijn akkoord komen te liggen, sloganeske grootspraak wordt moeilijker.
Vanuit die optiek moet Labour de komende dagen op twee benen hinken. De partij staat volgens de peilingen op meer dan tien procentpunten achterstand van de conservatieven. Als de brexit de verkiezingscampagne blijft domineren, blijven de kansen op overwinning misschien wel miniem. Daarom kan Labour voor het akkoord stemmen om andere thema’s opnieuw bovenaan de politieke agenda te krijgen. Dat laatste gebeurde ook in 2017, toen de zogenaamde dementietaks Theresa May in het defensief dreef. Anderzijds lijkt dit akkoord het absolute minimum. Als de sociaaldemocraten nieuwe verkiezingen verliezen dan zal het nieuwe parlement met conservatieve meerderheid de nieuwe deal goedkeuren. Als de partij de verkiezingen wint, is ze zelf aan zet.
Afspraak op zaterdag.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
