De beslissingen van president Trump over de Amerikaanse culturele sector hebben ook gevolgen voor Europa. Toch maken Belgische musea zich voorlopig geen zorgen over het uitlenen van kunstwerken aan Amerikaanse musea. ‘Laten we hopen dat dat zo blijft.’
Sinds het begin van zijn nieuwe ambtstermijn voert Donald Trump ingrijpende hervormingen door in de Amerikaanse culturele sector. Als nieuwe, zelfbenoemde voorzitter van het Kennedy Center wil hij ‘woke’ en ‘anti-Amerikaanse propaganda’ weren.
In maart ondertekende de president bovendien een decreet dat musea aanspoort om ‘waarheid en gezond verstand’ te herstellen. Daarmee richt hij zich onder meer op het Smithsonian Institution, dat bestaat uit 21 musea, met als doel om ‘ongepaste ideologieën’ te verdrijven en de nationale trots te versterken.
Die koerswijziging blijft in Europa niet onopgemerkt. Martine Gosselink, directeur van het Mauritshuis in Den Haag, liet in een interview met Trouw weten dat zij voortaan twee keer zal nadenken voor ze kunstwerken uitleent aan Amerikaanse musea.
Immuniteit
Gosselink verklaart haar terughoudendheid met de vrees dat de veranderingen zullen leiden tot minder personeel in de culturele sector in de VS. Daardoor is de veiligheid van uitgeleende werken mogelijks niet langer gegarandeerd, stelt ze in een interview op NPO Radio 1.
In de Belgische musea loopt het zo’n vaart nog niet. ‘Zolang er geen strengere richtlijnen komen vanuit het ministerie voor Buitenlandse Zaken zetten wij het bruikleenverkeer niet stop’, zegt Britt Claes, hoofd collectiebeheer van het Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis (KMKG). ‘Recent is nog een stuk zonder problemen teruggekeerd uit Houston.’
Carmen Willems, algemeen directeur van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) heeft vertrouwen in de vastgelegde regels. ‘We hebben bruikleenovereenkomsten waarin garanties worden gevraagd op het vlak van veiligheid, klimatologische omstandigheden en de manier waarop het transport georganiseerd wordt.’ Over de veiligheid van de stukken maakt zij zich nog geen zorgen. ‘Als een museum onverwachts moet sluiten, gaan we ervan uit dat het professioneel zal handelen om de werken terug naar België te sturen.’
‘Elk werk in bruikleen is vergezeld van een Immunity from Seizure-document’, zegt Claes van het KMKG. ‘Dat betekent dat het stuk niet onrechtmatig kan worden opgeëist, dat het vrij kan reizen en dat het zonder problemen kan terugkomen.’ Door die bescherming vinden Belgische musea dat het bruikleenverkeer voorlopig verder kan gaan.
‘Wij merken dat er bij onze collega’s in de Verenigde Staten heel veel druk op de ketel staat.’
Druk op de ketel
Gosselink zegt in het interview op NPO Radio 1 dat ze droevige, maar bemoedigende reacties heeft gekregen van Amerikaanse collega’s die de beslissing van het Mauritshuis snappen en steunen.
Carmen Willems heeft nog contact met Amerikaanse musea. ‘Wij merken dat er bij onze collega’s in de Verenigde Staten heel veel druk op de ketel staat. Ze moeten op veel vlakken op de rem gaan staan. Dat zien wij als sector niet graag gebeuren.’
Samenwerking blijft essentieel. ‘We zien geen reden om de bruiklenen stop te zetten met musea waar we mee werken’, zegt Willems. ‘Integendeel. Kunst kan een verbindende factor zijn. Het is belangrijk dat culturele instellingen ook in moeilijke omstandigheden blijven samenwerken.’
‘We volgen de situatie zeer nauwgezet op, zowel in de Verenigde Staten als in andere landen’, zegt Claes. Maar deze beslissingen zijn niet in steen gebeiteld. ‘We zullen zien of er in de toekomst regelingen bijkomen’, zegt Willems. ‘Maar laten we hopen dat dat niet gebeurt.’