‘In mijn kunst ben ik een doener’, zegt kunstenaar Koen Vanmechelen. ‘Ik maak dingen op een heel gevoelsmatige manier. Wanneer het werk klaar is, begint de menselijke twijfel.’
Elke week vraagt Knack in de rubriek Durf twijfelen naar de twijfels van bekende mensen.
‘Toen ik een kwarteeuw geleden begon met het Cosmopolitan Chicken Project, waarvoor ik kippen kruis, noemde ik dat een ode aan de hybriditeit. Maar op dat moment besefte ik niet wat voor een zware smet er op dat woord rustte.
‘In die periode kwam er heel veel kritiek op de multinational Monsanto, die “hybride mais” had ontwikkeld. Daar werd ik plots mee geassocieerd. Zelfs binnen de kunstwereld werd ik door heel wat mensen scheef aangekeken. Al heeft het een hele tijd geduurd voor ik dat doorhad. In de jaren die volgden, heb ik het concept van diversiteit steeds meer naar voren geschoven, terwijl de hybriditeit naar de achtergrond bewoog.
‘Al blijf ik erbij dat hybriditeit wél waardevol is. Men heeft dat woord toen gewoon misbruikt. De “hybride mais” van Monsanto werd gekweekt als een monocultuur. Terwijl ik dat juist wilde vermijden. Voor mij was – en is – hybriditeit een leidraad voor de ontwikkeling.’
‘We schaffen het papier af, maar we beseffen nog niet wat voor een vervuiling we daarmee creëren.’
Hoe heeft dat uw kunstenaarschap beïnvloed?
Koen Vanmechelen: Ik wil niet de kunstenaar zijn die klaagt dat de mensen hem niet begrijpen. Dat vind ik een heel slechte houding. Het gaat om voortschrijdende kennis en hoe je jouw communicatie aanpast, hoe je ontwikkelt wat je wilt vertellen. In mijn kunst ben ik een doener: ik maak dingen op een heel gevoelsmatige manier. Wanneer het werk klaar is, begint de menselijke twijfel.
Hoe zet ik dit werk in de wereld? Hoe zal de buitenwereld dit werk ervaren? Is dit het juiste momentum? Zulke twijfels zijn fundamenteel, je moet durven te analyseren om te kunnen groeien. Mijn vader, die intussen 93 is, zat als kind en tiener op een college. Op vrijdag leerde hij op school roken. Dat kun je je vandaag toch niet meer voorstellen?
Als we vandaag ideeën ontwikkelen en dingen creëren, weten we nog niet welke schade ze op een dag zullen aanrichten. Denk bijvoorbeeld aan mails, berichten, ChatGPT: we schaffen het papier af, maar we beseffen nog niet wat voor een vervuiling we daarmee creëren.
Twijfelt u vaak?
Vanmechelen: Ja en nee. Als maker en ondernemer ga ik ervoor. Dan twijfel ik niet. Maar nadien maak ik wel een analyse van wat ik heb gedaan. Ik wil vertrouwen op het feit dat mijn werk anderen niet schaadt. Daarin zit de twijfel. Een gezonde portie daarvan maakt je tot een mens.
Het is zeer gevaarlijk om vast te houden aan zekerheden, want niets staat voor altijd vast. Er worden gigantisch veel fouten gemaakt. Maar de twijfel mag je natuurlijk niet verlammen. Als je door de supermarkt loopt, zou je je bij elk product kunnen afvragen of het wel veilig en verantwoord is. Dat is niet houdbaar.
Daarom kiezen we onze leiders: we vertrouwen op hen, zodat wij niet over alles hoeven te twijfelen. Maar ook dat wordt steeds moeilijker.
Kunstenaar Koen Vanmechelen: ‘Ik noem de pandemie een “kosmopolitische renaissance”‘
