Nieuwe boekenreeks met ongepubliceerde brieven grote Europese schrijvers

Hoogleraar Sophie Levie onderzocht de correspondentie van Marguerite Caetani, mecenas van het literaire tijdschrift Commerce, met schrijvers als Rainer Maria Rilke, Hugo von Hofmannsthal en T.S. Eliot en publiceert er een zesdelige boekenreeks over.

Tussen 1924 en 1932 verscheen in Parijs het literaire tijdschrift Commerce. Sophie Levie, hoogleraar Europese letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, onderzocht de correspondentie van Marguerite Caetani, mecenas van het tijdschrift, met schrijvers als Rainer Maria Rilke, Hugo von Hofmannsthal, T.S. Eliot en Giuseppe Ungaretti.

Vrijdag 30 november verschijnen de eerste twee delen van een zesdelige boekenreeks, met daarin nooit eerder gepubliceerde brieven van en aan belangrijke Europese interbellumauteurs.

Sophie Levie promoveerde in 1988 op een onderzoek naar het literair tijdschrift Commerce – een titel die oorspronkelijk ‘uitwisseling’ betekent. Literaire uitwisseling was het doel dat Marguerite Caetani met haar tijdschrift voor ogen stond.

Deze rijke Amerikaanse, getrouwd met een Italiaanse edelman, financierde het tijdschrift dat in Parijs werd uitgegeven onder redactie van Paul Valéry, Léon-Paul Fargue en Valery Larbaud. Het tijdschrift publiceerde uitsluitend primaire teksten van auteurs uit heel Europa en soms ook daarbuiten met als doel ideeën uit te wisselen en de grenzen tussen verschillende nationale literaturen open te breken.

Van brief naar briefwisseling

De afgelopen twee decennia heeft Levie onderzoek gedaan in het archief van de Fondazione Camillo Caetani in Rome, dat de brieven van de redacteuren en auteurs aan Marguerite Caetani beheert.

Daarnaast heeft ze veel bijbehorende ‘retourbrieven’ opgespoord, die de briefwisselingen compleet maken. Ruim achthonderd nog niet eerder gepubliceerde brieven van grote schrijvers als Virginia Woolf, Boris Pasternak en André Gide worden de komende jaren uitgebracht. Levie wil al deze ‘nieuwe’ brieven bezorgen in een boekenreeks, waarvan nu de eerste twee delen verschijnen, gewijd aan de Duitse en Italiaanse auteurs.

Talenpuzzel

De tekstkritische uitgave van deze brieven is ingewikkeld, omdat het een grote talenpuzzel is. Marguerite Caetani, wier moedertaal Engels was en die ook het Italiaans goed beheerste, correspondeerde in een enigszins gebrekkig Frans met haar redacteuren en auteurs.

Ook Rilke, Duitstalig van oorsprong, schreef zijn brieven in een Frans dat goed is, maar niet perfect. Zoals het bij een wetenschappelijke editie hoort, zijn alle teksten inclusief hun onvolmaaktheden afgedrukt en vervolgens van uitleg voorzien.

Gerangschikt naar land

Hoewel Commerce stond voor uitwisseling tussen nationale literaire tradities, kiest Levie voor de uitgave van de brieven toch voor een rangschikking naar land. Deels omdat het anders ‘één grote brij’ zou worden, maar ook omdat zo het beste beeld ontstaat van de onderwerpen die de auteurs bezighielden, de omgeving waarin zij werkten, de discussies die daar speelden. In dat kader werkt Levie overigens voor ieder brievenboek samen met een expert in de interbellumliteratuur van dat land.

De blindedarm van Gide

Spectaculaire nieuwe vondsten, die het nodig maken de Europese literatuurgeschiedenis te herschrijven, bevatten de brieven niet, aldus Levie. Spannend en interessant zijn ze wel, vindt ze: ‘Brieven zoals deze geven zo veel informatie over de menselijke kant van de grootste auteurs uit de Europese literatuurgeschiedenis. Ze schrijven over hun denkbeelden, over hun worstelingen met het schrijven, maar je leest ook over de blindedarm van Gide, over Rilke die kaartjes koopt voor het marionettentheater… De grote namen zijn hier ook gewone mensen. Die prachtige brieven schreven, met mooie beelden en fraaie formuleringen.’