‘Zoals elke beginnende criticus had ik destijds een sterke profileringsdrang’, zegt auteur en literair journalist Dirk Leyman. ‘Soms oordeelde ik daardoor vileiner dan nodig, al leverde dat ongetwijfeld smakelijke en scherpe stukken op. Vandaag kijk ik eerder naar wat een schrijver mij écht wil vertellen.’
Elke week vraagt Knack in de rubriek Durf twijfelen naar de twijfels van bekende mensen.
‘Het draait in de eerste plaats om het boek, niet om de criticus. Vroeger had ik een striktere opvatting over wat goede literatuur is. Tegenwoordig ben ik daar ruimhartiger in. Een vertaler zei me onlangs: “Je schrijft zelf nogal bloemrijk, terwijl je ook houdt van sobere schrijvers als Patrick Modiano en Jean Rhys.” Voor mij is dat niet in tegenspraak.
‘Het mooie aan literatuur is dat ze je steeds opnieuw lucide aan het twijfelen brengt. Je ontdekt altijd weer verbazende invalshoeken en te koesteren auteurs. Ik vind het enigszins jammer dat veel schrijvers vandaag de druk voelen om een te galmende boodschap in hun romans te stoppen. Terwijl niet elke auteur automatisch stelling hoeft in te nemen. Laat het gerust een puur literair bouwwerk op zichzelf zijn.’
‘Ik geloof niet in drammerige leesbevorderingsprogramma’s.’
Sociale media zouden ons van de boeken weghouden, zeggen sommigen. Deelt u die zorg?
Dirk Leyman: Helemaal niet. Twintig jaar geleden was ik daar pessimistischer over, maar ook daarover ben ik van gedachten veranderd. Er zijn nog altijd veel jonge mensen bevlogen met boeken bezig. Literatuur blijkt een gedurige aantrekkingskracht te hebben. We grijpen er telkens opnieuw naar terug. We komen in wezen meer dan ooit in aanraking met tekst. Voortdurend zitten we op onze telefoon te lezen. Dat zijn niet altijd hoogstaande teksten, maar kun je verwachten dat iedereen literatuur leest? Welnee. Ik geloof ook niet in drammerige leesbevorderingsprogramma’s. Mensen mogen spontaan en subtiel verliefd worden op literatuur. Via een enthousiaste recensie bijvoorbeeld. (lacht)
Twijfelt u vaak?
Leyman: Twijfel is een integraal onderdeel van mijn leven. Ik ben een nuancezoeker, zeker in tijden van polarisering. Ik kijk soms verbaasd naar de meningenmachine en hoe snel sommigen een standpunt paraat hebben. Daarom zal ik niet gauw op sociale media hoog van de toren blazen. Niet dat ik me geen zorgen maak over de wereld, wel integendeel.
Maar ik vind dat een journalist beter in zijn eigen medium genuanceerd, onafhankelijk én kritisch kan zijn. Laten we niet toegeven aan steekvlamberichtgeving, supporterjournalistiek – zoals je soms in de sportverslaggeving ziet – en plat activisme. Soms sta je beter als observator aan de zijlijn.
Bij literaire kritiek ligt dat anders. Daar verwacht de lezer een oordeel. Maar ook dat vraagt diepgang, belezenheid, de tijd om een boek binnen een oeuvre te plaatsen. Twijfel is de veiligste weg naar zekerheid – zij het niet de snelste.
Dirk Leyman, Passage Parijs, in het spoor van de schrijvers, Pelckmans, 400 blz. 39,50 euro.
