Actrices Ann Miller en Tania Van der Sanden: ‘Een acteeropleiding volgen? Ik raad het niet aan’

U kent Tania Van der Sanden en An Miller misschien nog altijd van In De Gloria, maar 25 jaar later hebben ze veel meer te vieren. ‘Pruiken zijn he-le-maal uit.’

‘Als ik op het podium sta, hoor je regelmatig iemand in het publiek fluisteren: dat is Sien Eggers’, vertelt Tania Van der Sanden. De twee actrices stonden 25 jaar geleden, net als An Miller, in In De Gloria, het sketchprogramma van Jan Eelen. Het is een van de zeldzame programma’s die nog lang niet vergeten zijn. Ook al hebben An Miller en Tania Van der Sanden ondertussen ontelbare andere rollen gespeeld op televisie en in het theater, ze kijken nog altijd met veel liefde terug op dat programma.

An Miller: Jan Eelen, de Jakke, mag je een visionair noemen. In De Gloria ging over reality-tv en wat dat kon veroorzaken, terwijl dat in Vlaanderen allemaal nog moest beginnen. Ons allereerste seizoen had ook niet heel veel kijkers. Mensen begrepen het niet helemaal, terwijl het nu heel duidelijk is waar we mee lachten. Vandaag zeggen mensen nog altijd: het is precies In De Gloria.

Het eerste seizoen van In De Gloria werd zelfs een half jaartje voor het allereerste seizoen van Big Brother uitgezonden.

Miller: Jan voelde aan waartoe zulke programma’s zouden leiden, en hij heeft helemaal gelijk gekregen. Het is alleen allemaal nog véél erger geworden. (lacht)

Tania Van der Sanden: Het raakt ook niet gedateerd. Ik schrok echt toen iemand voor het eerst zei dat dat programma al 25 jaar oud is. Tien jaar ja, dat had ik misschien geloofd. (lacht)

Miller: Mijn dochters zijn geboren toen ik in Het Eiland speelde, maar de vrienden van mijn kinderen kennen mij van dat programma of van In De Gloria. En niet van wat ik de laatste jaren heb gedaan. Het blijft ook wel een van de allermooiste projecten die ik al heb kunnen doen. Als jong meiske mocht ik spelen tussen acteurs naar wie ik opkeek, en ook de manier van werken was een droom voor elke acteur. We kregen zo ontzettend veel vrijheid. Meestal als er wordt gefilmd, moet alles 1001 keer opnieuw gedaan worden om van elke hoek een juist shot te hebben. Bij In De Gloria deden we alleen iets opnieuw als Jan of wij iets anders wilden proberen.

Van der Sanden: Bij mij begon het al met Vaneigens (de dagelijkse afsluitende sketch in Man Bijt Hond, nvdr) met Frank Focketyn, maar dat was een fantastische periode. We mochten ons helemaal uitleven in onze speelstijl, zolang het maar oprecht en geloofwaardig was. Elke keer als ik nu iets voor televisie doe, krijg ik te horen: kan het misschien iets minder? Het moet allemaal heel veilig en klein zijn. Ik durf op den duur niet meer te bewegen op een set. Pruiken zijn ook he-le-maal uit, om het zo te zeggen, terwijl bij In De Gloria elke sketch begon met een pruik van de Nederlander Appie Gorter.

Miller: Dat is helemaal veranderd, alles moet realistisch zijn. Ik krijg rollen voorgesteld op basis van wie ik ben: een mama met twee kinderen. Een regisseur heeft al eens gezegd: ik had je die rol graag gegeven, maar ik denk dat je daar te lief voor bent. (windt zich een beetje op) Maar acteurs doen niet liever dan iets te spelen wat niet van hen wordt verwacht.

In het najaar gaat u toeren met een monoloog over Caroline Pauwels, rector van de VUB, die in 2022 overleed. Bent u blij met die rol?

Miller: (glunderend) Ja! Dat is echt super.

Waarom kozen jullie voor haar?

Van der Sanden: Dat is toch niet moeilijk om te begrijpen? Wat een vrouw.

Miller: (lacht) Ode aan de verwondering is een boekje dat zij heeft geschreven. Dimitri Leue liet het me lezen en ik vond dat meteen ongelooflijk goed. We hebben dus in de eerste plaats daarvoor gekozen. We weten allemaal wel dat verwondering ons leven kan verrijken, maar zij brengt zo veel verhalen samen van wetenschappers en kunstenaars, zoals Leonardo da Vinci, dat het onontkoombaar wordt. Caroline bracht die verschillende werelden ook in haar werk samen, op haar eigen charismatische, inspirerende manier. Zelfs in een wereld die er vandaag best wel somber uitziet, kon zij daardoor een positieve boodschap brengen. Ik dacht meteen: iedereen moet dit horen. Aangezien Caroline het niet meer kan vertellen, ben ik heel blij dat wij een vorm hebben gevonden om dat te doen.

‘Er zijn twee manieren om je leven te leiden. Doen alsof niets een wonder is en doen alsof alles een wonder is’, citeert ze Albert Einstein. Is dat zo?

Van der Sanden: Nogal wat mensen zijn heel hard overtuigd van de dingen zoals ze in hun ogen zijn. Het staat hier zo, dus het moet wel zo zijn. Ik begrijp dat niet. Ik ben geneigd om constant te denken: wat staat dat daar nu te doen? Zou dat niet beter ergens anders staan?

Miller: Veel mensen verliezen de verwondering zonder het zelf te beseffen, daarom wil ik die voorstelling zo graag spelen. Misschien doet hen dat opnieuw nadenken en sommige keuzes ter discussie stellen. Je hebt mensen die naar een museum gaan en alleen nog maar kunnen denken: met een rode kwast over een doek gaan, dat kan ik ook wel.

Van der Sanden: Dan stopt het natuurlijk. Dan kun je niets meer zien.

Miller: Caroline citeert wel vaker Einstein. ‘De waarde van een universitaire opleiding is niet gelegen in het aanleren van feiten, maar wel in het oefenen van de geest om na te denken’, is nog zo’n uitspraak van hem. Leren nadenken en vragen stellen, dat is voor jongeren het allerbelangrijkst.

Vandaag is het wel weer mode om in het onderwijs in te zetten op van alles en nog wat vanbuiten leren.

Miller: Het is nu ook niet dat Caroline zei: wees allemaal maar een beetje verwonderd en dan komt het vanzelf.

Van Der Sanden: Wij zijn twee vrouwen die heel veel tekst vanbuiten moeten leren, en daar is natuurlijk helemaal niets mis mee. De Engelsen zeggen: learning by heart. Mij lukt dat ook veel beter met een tekst waar ik van hou dan met een tekst waar ik helemaal niks mee heb. Dat is hetzelfde als met wiskunde. Waarom moeten jongeren dat vak volgen? Om te leren nadenken, natuurlijk. Maar leg dat maar eens uit aan een veertienjarige die zich in de klas zit te vervelen.

Miller: Tania en ik hebben op dezelfde strenge middelbare school gezeten in Schoten, het Vita et Pax-college. (De school waar ook politici als Annelies Verlinden en Eva De Bleeker zaten, nvdr) We hebben Grieks-Latijn gevolgd en daarmee krijg je een heel stevige basis. Die heb je nodig, net als met acteren. Je moet die basis op een bepaald moment ook laten vallen, maar zonder kun je zelfs daar niet mee beginnen.

Mijn dochter studeert biomedische wetenschappen. Jongeren vragen weleens waarom ze alles vanbuiten moeten leren als je het ook allemaal kunt opzoeken. Dat klopt natuurlijk niet. Ik wil geen dokter of iemand die onderzoek doet naar parkinson die eerst nog alles moet opzoeken voor ze eraan kan beginnen. Je hebt kennis nodig om verbanden te leggen. We gaan parkinson niet de wereld uithelpen door het op te zoeken op een computer. Enfin, tot daar de les van An Miller. (lacht)

U sluit aan bij de vele acteurs en actrices die met een monoloog door Vlaanderen trekken.

Miller: Ik heb altijd gezegd: monologen wil ik nooit doen. Ik moet het nog echt ontdekken, maar voorlopig vind ik het moeilijker dan andere voorstellingen. Ik ben het gewend dat je een medespeler in de ogen kunt kijken. Zonder zelf iets te moeten zeggen heb je heel veel aan elkaar.

Van der Sanden: Ik kan me dat heel goed voorstellen. Sam Bogaerts zei als regisseur altijd: acteren is opgaan en reageren. Maar waarop moet je reageren als je alleen op de scène staat? Het publiek, zei Sam dan. Dat is toch iets helemaal anders dan met andere acteurs spelen.

Stefaan Van Brabandt schrijft al jarenlang monologen over bekende filosofen voor bekende acteurs. Hij moet jullie niet…

Miller: Ik heb niets gezegd! (lacht) Ik wil heel graag eens Hannah Arendt spelen, dus hij mag altijd bellen. Zijn dialoog met Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir voor Frank en Sien vond ik trouwens ongelooflijk mooi.

Mevrouw Van der Sanden, u speelt ook volgend seizoen in het heerlijke Fledermaus Forever van Tom Goossens. Dat is dan weer met een groot ensemble.

Van der Sanden: Dat is echt een feest. Ik speel de bomma, en zo heeft Tom de tekst ook geschreven: ik doe alsof ik Johan Strauss nog persoonlijk heb gekend. (valt in haar rol) Ik ben nog door Strauss gedirigeerd, en ik laat mij nochtans absoluut niet makkelijk dirigeren.

In die voorstelling kan ik eindelijk nog eens heel groot spelen, hoewel het verhaal naar het einde toe ook heel waarachtig wordt. Ik werk graag met Tom, door hem heb ik ook al enkele voorstellingen bij Opera Ballet Vlaanderen mogen spelen.

Mensen die u alleen van In De Gloria kennen, zien u misschien niet meteen in een operahuis werken.

Van der Sanden: Het is ook voor mij nog altijd een ervaring. (lacht) Dat was een wereld die ik helemaal niet kende. Ik heb onlangs de vertelster gespeeld bij Peer Gynt. Ik sta daar tussen zangeressen die in Italië in grote opera’s staan, of een bariton uit Oostenrijk. Ik praat het verhaal eigenlijk alleen maar aan elkaar, maar ook de orkestleden vinden dat fantastisch. Het publiek reageert veel meer op wat er op het podium gebeurt dan anders.

Dit voorjaar was Voorbij de schaamte te zien op VRT Canvas, de uitstekende reeks over mensen die genazen van hun alcoholverslaving. Nogal wat getuigenissen gingen over de heilzaamheid van wekelijkse samenkomsten, zoals die van de AA. Doet u dat nog altijd?

Van der Sanden: Ja. Vroeger ging ik naar de AA, nu ga ik elke maandag naar zo’n samenkomst in het psychiatrische ziekenhuis in Sint-Niklaas waar ik vroeger opgenomen ben. Als je daar afzwaait, heb je echt geen zin in zulke ontmoetingen. Maar tegenwoordig kijk ik er elke week naar uit. Het is soms confronterend om daar terug te zijn, maar ik heb er ondertussen ook maatjes voor het leven gemaakt. Het is een hele eer om bij de groep mensen te mogen horen die nuchter én gelukkig – allez, noem het content – door het leven gaan.

Om in het thema te blijven: ik ben soms verwonderd dat het ook al vijftien jaar geleden is dat ik van de alcohol ben afgeraakt. Dat was ooit zo’n immense berg waar ik tegenop keek, en nu is dat al zolang voorbij. Er zijn wel een paar witte raven die dat zonder hulp kunnen, maar ik had het niet alleen gekund. Ik heb ongelooflijk veel gehad aan de mensen die mij bij de hand hebben genomen.

Is de manier waarop wij als samenleving naar alcohol kijken in die vijftien jaar veranderd, volgens u?

Van der Sanden: Het valt mij op hoeveel reclame voor alcohol er nog altijd overal te zien is. Maar drinken hoeft natuurlijk niet voor iedereen een probleem te zijn. Het verwoest levens, maar er zijn ook heel veel mensen die er goed mee om kunnen. Ik denk dat het al helemaal geen zin heeft om het te verbieden, want dan gaan mensen het zelf stoken in hun schuur, zoals in Noorwegen. Maar het is een feit: als alcohol vandaag werd uitgevonden, was het een harddrug die niet toegelaten zou worden.

In De Standaard verscheen onlangs een artikel met de stelling dat er te veel acteurs afstuderen aan de opleidingen voor het weinige werk dat er is. Wat vertellen jullie die jongeren vandaag?

Miller: Ik raad het niet aan om dat te studeren, nee. Als je het dan toch nog wilt doen, zal de passie wel groot genoeg zijn. Maar weet dat je wel eens twee jaar geen werk zult hebben. Of af en toe een jobke, en dan bijklussen in een café om geld te verdienen. Als je dat er voor over hebt om te mogen spelen, is het goed.

Van der Sanden: Ik behoor gelukkig tot de 7 procent van de acteurs die kunnen leven van hun werk, hoewel ik ook nog moet lesgeven.  Voor jongeren wordt het alleen maar moeilijker. Er zijn audities waar acteurs niet hoeven te komen als ze niet genoeg volgers hebben op Instagram.

Miller: Een actrice vertelde onlangs dat het haar was overkomen. Ik schrok me rot.

Van der Sanden: ‘Heel interessant wat je doet, hoor, maar niet genoeg volgers’, krijgen die jongeren dan te horen. Dat was gelukkig niet zo toen ik jong was.

Peter Van den Eede en Natali Broods over toxisch leiderschap: ‘Je mag al eens ontsporen, als er daarna weer liefde is’

De tussenstand: dit zijn de 10 beste voorstellingen van 2025 tot nu toe

Theaterfestivals: 5 tips voor een volle zomer op de planken