Lezen om te genezen: Fred Braeckman kreeg alleszins geen hoofdpijn van ‘De boekenapotheek’.
Literatuur kan genezend werken, dat is al eeuwen bekend. Maar wat moet je lezen tegen welke ziekte, kwaal of aandoening? De Britten Ella Berthoud en Susan Elderkin geven zo’n 750 suggesties in ‘The Novel Cure’, een medisch handboek van een ongewone soort. Knack boekensite-medewerker Maarten Dessing vulde ‘De boekenapotheek’ aan met zowat een kwart recepten uit de Nederlandse en de Vlaamse literatuur.
Seneca wist al meer dan tweeduizend jaar geleden dat wat we nu literaire non-fictie zouden noemen hulp kon bieden. In zijn troostbrieven, eigenlijk essays, trachtte hij soelaas te bieden voor onder meer de rijke Marcia die al drie jaar mateloos treurde om de dood van haar zoon. De Romeinse filosoof gaf vooral stoïcijnse raad, maar toonde toch medeleven met Marcia. Berthoud en Elderkin geven Seneca geen plaats in hun ‘Novel Cure’, maar we krijgen toch tien titels voor als je behoefte hebt aan een flinke huilbui. Onder meer ‘Extreem luid & ongelooflijk dichtbij’ (Jonathan Safran Foer), ‘Tess van de d’Urbervilles’ (Hardy) en ‘Dokter Zjivago’ (Pasternak). Maarten Dessing voegt daar bijvoorbeeld ‘Tonio’ (van der Heijden) en ‘Komt een vrouw bij de dokter’ (Kluun) aan toe.
Jules Verne tegen hooikoorts
‘De boekenapotheek’ maakt geen onderscheid tussen emotionele en lichamelijke pijn, zo laat het schrijversduo al van in het begin weten. Hun bibliotherapie gaat zowel over arrogantie (lees Jane Austen’s ‘Trots en vooroordeel’), afkicken (Céline’s ‘Reis naar het einde van de nacht’), kiespijn (‘Anna Karenina’ van Tolstoj), hooikoorts (Jules Verne’s ‘20.000 mijlen onder zee) als verlies van libido (Llosa’s ‘Lof van de stiefmoeder’) en winderigheid (‘Een samenzwering van idioten’ van John Kennedy Toole).
Homeopathie
Wat opvalt, is dat Berthoud en Elderkin – beiden doceren aan de Londense School of Life van Alain de Botton (Ella studeerde kunstgeschiedenis en ging ook schilderen, Susan stond in 2003 op de Granta lijst van de beste Britse auteurs) – nu eens homeopathische dan weer allopathische raad geven. Als je bijvoorbeeld angstig bent, krijg je zowel de raad een boek over angst te lezen als iets vrolijks. Verslaafd aan merklabels? Blader in ‘American Psycho’. Zit je in nesten? Pak ‘De onnavolgbare Jeeves’ van Wodehouse. Over familieproblemen zijn Berthoud en Elderkin erg voorzichtig: vecht het maar uit met je familie, maar wees er uiteindelijk van bewust dat je iets met jezelf uitvecht.
Zonder Boon
Ernst en pret, het is meteen typisch voor ‘De boekenapotheek’. Dank zij Maarten Dessing zijn Vlaanderen en Nederland goed vertegenwoordigd. Bordewijk, Elsschot, Haasse, P.C. Hooft, Brusselmans, Multatuli, Claus… en wel meer dan honderd anderen: ze kunnen allen bijdragen tot onze gezondheid. Mag ik het jammer vinden dat ik Louis Paul Boon niet vond? Schreef hij niet de ook in het Amerikaans vertaalde novelle ‘Maagpijn’? Wie niet tevreden is, krijgt in de apotheek een receptje van Arthur Japin.
Pruimentijd
Met ‘Nederlandse literatuur voor in bed, op het toilet of in bad’ wil Kim Bergshoeff ons een beknopt overzicht geven van de Nederlandstalige literatuur. En meteen uitleggen wat literatuur nu eigenlijk is. In dat eerste slaagt ze redelijk. We krijgen het verhaal van ‘Hebban olla vogala’ tot nu. Via de rederijkers, de Verlichting, de Tachtigers… Niet onaardig en nu en dan fris. We komen inderdaad te weten wat de ‘pruimentijd’ was. De uitdrukking zou door P.C. Hooft bedacht zijn toen hij en zijn vrienden in het Muiderslot tot de volgende zomer afscheid namen. En we worden eraan herinnerd wie in de Amstel sprong nadat hij de Libris Literatuurprijs kreeg. Bergshoeff schrijft vlot, soms wat modieus. Maar dat mag. Ze heeft een tekstbureau. In haar uitleg wat literatuur is, blijft ze vaag. Werken die een bepaalde waarde hebben, schrijft ze. Een esthetische of een maatschappelijke waarde. Daarmee moeten we het doen. Haar boekje lijkt me vooral geschikt voor lezers die hun scholierenkennis wat willen opfrissen. Of voor scholieren zelf. Voor de moderne Vlaamse literatuur heeft ze niet al te veel aandacht. Jammer ook dat er geen register is.
Ella Berthoud & Susan Elderkin, ‘De boekenapotheek’, Podium, 510p., 27,50 euro, ISBN 978 90 575 9602 5
Kim Bergshoeff, ‘Nederlandse literatuur voor in bed, op het toilet of in bad’, BBNC Uitgevers, 159p., 9,95 euro, ISBN 978 90 453 1502 7
Fred Braeckman
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier