Dolores Thijs over haar puberjaren in de voormalige DDR

Journaliste en schrijfster Dolores Thijs, ooit nog Debuutprijswinnares, vertelt meeslepend over haar tienerjaren in Oost-Duitsland. Alleen spijtig dat het Vlaamse taaleigen systematisch werd ‘verhollandst’.

De helft van de jeugd weet dat er ooit een muur dwars door Berlijn heeft gestaan. Maar vraag ze niet wanneer hij gesneuveld is. En zeker niet of ze weet dat er van 1945 tot 1989 een Berlijn onder vier vlaggen bestond. Dolores Thijs heeft om die leemte te verduisteren ‘Retour Ostbahnhof’ geschreven. Om de onkundigen geen rode kaken en een open mond te bezorgen, als hun omtrent die nare tijd een vraag gesteld wordt.

De ondertitel luidt: ‘Mijn jeugdjaren in de DDR’. Tijdens haar puberteit heeft ze drie jaar in de Deutsche Demokratische Republik, het vroegere Oost-Duitsland dus, gewoond. Haar vader, communist met oogkleppen en journalist van De Rode Vaan, was van 1956 tot 1959 westers correspondent voor de communistische media in Oost-Berlijn, een provocerende plek van het Sovjetrijk. Aanvankelijk was De Rode Vaan een dagblad; van 1 januari 1958 tot zijn dood in 1992 een weekblad.

Collega van LP Boon

Thijs’ vader heet in het boek Maarten. In werkelijkheid gaat het hier om Marc Thijs, een collega van Louis-Paul Boon, tot Louis uit frustratie socialist werd en mits wat hobbels terecht kwam bij de Gentse krant Vooruit, samen met de Antwerpse Volksgazet voorloper van De Morgen.

Dolores Thijs leeft in Oost-Berlijn tussen twee werelden. De communistische van haar vader en de liberale van haar moeder. Dat zorgt voor heel wat gekibbel tussen haar ouders, met als gevolg dat Dolores nog meer dan in de logische puberale evolutie, haar eigen weg zoekt. Ze zwalpt van de rauwe Brecht naar de gepolijste Schiller, van ballet naar nozemgroep, van Kurt Weill naar Elvis Presley, van armoede in de Russische Ostzone naar de weelde van – toen nog niet afgeschermd door een muur – geallieerde Westzones.

Naïeve beeldvorming

Het geheel levert een mix van leuke anekdotes op, detaillering van wat al grotendeels geweten was over de magere jaren van de Duitsers en in het bijzonder de Berlijners in het Sovjettijdperk en – het meest interessante – haar eigen ontdekkingsreis naar de bronnen van de volwassenheid. Dit in combinatie met de opstandige jongeren, die geboren werden in de Tweede Wereldoorlog maar te jong waren om er bewust iets van mee te dragen. In die context speelt het onbewuste een grote rol in hun soms naïeve beeldvorming over westers rijk en oosters arm van Europa.

Retour Berlin Ostbahnhof leest vlot, door de brede, diepe en hoge wijsheid van de schrijfster. Echt spannend wordt het echter nooit. Van de ene anekdote in de andere, een langzaam zwaarder wordend bewustzijn van de volwassenvorming achter zich aan slepend. Gebeurtenissen worden verteld zonder peper en zout, zonder zuur en zoet. Meer dan de gebruikelijke jeuk wordt de lezer bezorgd door de ontkalking. De eindredacteur heft het boek ‘ontvlaamst’ en er een hedendaagse Hollandse toets aan gegeven. Het woord ‘dimmen’, bijvoorbeeld, in de betekenis van ‘een lager toontje aanslaan’ werd eind van de jaren vijftig nog niet gebruikt. Zelfs niet in Nederland. Daar kwam het pas aangespoeld in de baldadige volkstaal van de jongeren begin van de jaren zestig. Net als ‘oudewijvenzomer’, een typisch Hollands woord. Of ‘hotemetoten’, een woord dat voor de Vlamingen die niet eens weten van het bestaan van de Moerdijk, onbegrijpelijk is.

Vlaamse patisserie graag

De Vlaamse patisserie in plaats van de Hollandse pedanterie had Retour Ostbahnhof meer leeswarmte gegeven. De botsing tussen Vlaamse stijl en Hollandse vorm bezorgen het boek blikschade. Ondanks die kreukels heb ik het boek met waar genoegen gelezen. Want vertellen kan Dolores Thijs als de beste. En ik heb er enkele Russische woorden en uitdrukkingen door geleerd, wat altijd mooi meegenomen is. Raz, Dva, Tri! Dosvidanya!

Guido Lauwaert