De toppers 2012: Vlaams proza

Van Peter Terrin en Peter Verhelst tot Jeroen Olyslaegers en de Peeters-en (Elvis en Koen): de 5 Vlaamse romans van het afgelopen jaar.

Tijd voor de eindejaarslijstjes van onze literaire recensenten. Vandaag de top 5 van het Vlaamse romanproza van afgelopen jaar.

Spiegelpaleis AKO Literatuurprijswinnaar Peter Terrin, die eerder hoge ogen gooide met ‘De bewaker’ (Europese literatuurprijs 2010), maakt het zichzelf én de lezer niet gemakkelijk in zijn nieuwste boek ‘Post mortem’. Een roman over een schrijver die een roman schrijft over een schrijver, het lijkt verdacht veel op moeilijkdoenerij. Niet zo bij Terrin. Al die vermommingen zijn (levens)noodzakelijk om de ware kern van het verhaal – een kind dat onverwacht ernstig ziek wordt – aan te pakken zonder in meligheid te vervallen. Terrin spuit mist en rookgordijnen, en lokt de lezer mee in een griezelig goed geschreven literair spiegelpaleis. Een boek dat je hoofd doet tollen, je adem afsnijdt en je overdonderd achterlaat.

Onrust in het paradijs
Als vlezig wrakhout spoelen op de stranden van een idyllisch eiland vrouwen aan, die daarna ook in de netten van de lokale vissers opduiken. Eén vrouw blijft halsstarrig aan de kust staan. Zwijgend. Starend naar de zee. Haar stille aanwezigheid veroorzaakt onrust in het paradijs, dat blijkbaar pijnlijke geheimen herbergt. De ingeweken Vlaamse dokter Duval voelt zich aangetrokken door de rouwende vrouw, maar om haar te bezitten zal hij in het reine moeten komen met een koloniaal verleden. Niets is wat het lijkt in ‘De laatste Caracara ter wereld’, een korte roman van Vlaanderens meest zinnelijke schrijver; onder elke bedwelmende zin dreigt de afgrond. Verontrustend mooi, die nieuwe Peter Verhelst.

Schijn bedriegt
Schetste Elvis Peeters in zijn vorige, messcherpe roman Wij nog een ontluisterend beeld van de verloederde jeugd, dan keert hij in ‘Dinsdag’ de rollen om. Deze keer is een vereenzaamde oude man aan het woord, die traag door de dag en zijn krakkemikkig huis schuifelt. Op zijn hoede voor de maatschappelijk werkster die hem in een tehuis wil krijgen, zorgt hij voor een duif, terwijl hij herinneringen ophaalt aan zijn voorbije leven. En daar schrijnt de weerhaak. De ogenschijnlijk brave bejaarde heeft er een carrière als huurling, moordenaar en verkrachter op zitten – een verleden waar hij hoegenaamd geen spijt over heeft. Nooit kijk je nog met dezelfde ogen naar de derde leeftijd. Een boek als een vuistslag alweer.

Duizend waarheden De twaalfjarige Louis wordt bezocht door Rwandese dromen, hem ingefluisterd door vreemde stemmen die uit drie Rwandese mandjes komen geslopen. Het etnografisch museum in Butare, Kagame, de genocide…, niets blijft hem in de nachtmerrie bespaard, en wanneer hij wakker wordt, is hij zwart geworden. Of tot wat een souvenirjacht op een missietentoonstelling kan leiden. Antropoloog Koen Peeters, die eerder al Europa en de Kempen onder handen nam, dompelde zich onder in de complexe en fabelachtige geschiedenis van Rwanda en presenteert het resultaat in een broeierig kluwen van verhalen. ‘Duizend heuvels’ doet wat een roman moet doen: je blik verruimen, een andere wereld ontsluiten en je duizend nieuwe waarheden aanbieden.

Onthutsend toekomstbeeld
Alle bazooka’s en ronkende verklaringen ten spijt: de euro is gecrasht en Europa staat in lichterlaaie. Niet dat iemand in Jeroen Olyslaegers‘ nieuwe roman ‘Winst’ daar om maalt. Ondanks het collectieve failliet zwaait iedereen nog gretig met Visa Gold Cards. In opdracht van de dubieuze zakenman Pluim probeert Donald in het woelige Berlijn een tentoonstelling van internetkunst op poten te zetten. Herten en everzwijnen duiken op in het straatbeeld, de paranoia tiert welig, collectieve zelfmoorden zijn schering en inslag, bejaarden verjongen tot hippe twintigers – Olyslaegers schetst een onthutsend beeld van een niet zo vergezochte toekomst. Soms wat drammerig, maar daarom niet minder urgent.

Roderik Six