‘Zones zonder langdurige werkloosheid kunnen de mismatch op de arbeidsmarkt helpen wegwerken’, zegt Ides Nicaise (KU Leuven).
Het idee komt uit Frankrijk. Sinds enkele jaren bestaan daar zogenaamde ‘territoires zéro chômeur de longue durée‘, zones zonder langdurige werkloosheid. In specifieke gebieden ‘creëert’ de overheid jobs en biedt ze langdurig werklozen arbeidscontracten aan. Het concept schopte het vorig jaar ook tot het regeerakkoord van onze federale regering. In Wallonië komen er al zeker proefprojecten. Nu heeft professor Ides Nicaise van het Leuvense Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) een kosten-batenanalyse klaar voor Actiris, de Brusselse VDAB. Zijn conclusie? ‘Het concept is niet alleen maatschappelijk en ethisch vooruitstrevend, het is ook economisch kerngezond.’
De staat die jobs creëert om de werkzaamheidsgraad op te krikken? Critici van overheidsinmenging zullen de wenkbrauwen fronsen.
Ides Nicaise: (lachje) Het grote verschil met oubollige socialistische principes is dat men hier op maat van het individu werkt. Bovendien zijn de jobs ook vrijwillig.
Legt u eens uit hoe het in zijn werk gaat.
Nicaise: Door duurzaam werk aan te bieden aan mensen die al geruime tijd inactief zijn, probeert men in relatief kleine gemeenschappen een einde te maken aan langdurige werkloosheid. Dat kan in diverse sectoren: de biotuinbouw, toerisme of thuishulp. Het concept is gebaseerd op het recht op arbeid, wat toch een mensenrecht is. Als samenleving accepteren we niet langer dat iemand langer dan twee jaar werkloos is.
Waarom zou een langdurig werkloze deze job aanvaarden?
Nicaise: Omdat het hier niet om nepstatuten of precaire contracten gaat, maar meteen om een contract van onbepaalde duur, en dat voor minstens het minimumloon. Het is misschien een risico voor de werkgever, maar mensen in armoede hebben vooral nood aan voldoende zekerheid. Bovendien streeft iedere persoon ernaar zich voldoende uit te leven en als burger erkend te worden, en dat kan via een job.
Zal dit de overheid niet handenvol geld kosten?
Nicaise: Onze studie toont aan dat de kost per werknemer arbeidsplaats, in totaal 53.000 euro, na een jaar of tien voor een drievoud aan opbrengsten zorgt, of 153.000 euro per jaar. Let wel, het gaat niet om de bedrijfsopbrengst, maar om de maatschappelijke opbrengst.
Wat houdt die in?
Nicaise: Mensen uit kansengroepen zullen hun extra inkomen consumeren, wat de vraagzijde in de lokale economie stuwt. Bovendien zijn er bijkomende baten door de aard van de jobs. Wie ingeschakeld wordt in de kringloopeconomie zorgt voor een vermindering van de afvalberg en voor minder CO2-uitstoot bij afvalverwerking. De werknemers worden jaar na jaar productiever en sommigen zullen op termijn doorstromen naar regulier niet-gesubsidieerd werk, wat werkloosheidsuitkeringen uitspaart en extra belastingen en sociale bijdragen oplevert. Daarnaast leveren kringloopwinkels via het goedkoop aanbieden van spullen meer koopkrachtwinst op voor gezinnen met lage inkomens.
Of denk aan de thuishulp. Doordat er meer handen zijn, zullen ouderen minder snel bij residentiële ouderenzorg moeten aankloppen. De overheid beseft te weinig dat zij de eerste belanghebbende is bij de sociale economie.
Ik denk dat er net méér redenen zijn om zones zonder werkloosheid in Vlaanderen uit te rollen.
Wallonië en ook Brussel zijn geïnteresseerd. Daar is dan ook meer werkloosheid dan in Vlaanderen. Zouden Vlaamse zones zonder werkloosheid wel nuttig zijn?
Nicaise: Ik denk dat er net méér redenen zijn om ze in Vlaanderen uit te rollen. Het objectief van 80 procent werkgelegenheidsgraad blijft een grote uitdaging voor de Vlaamse regering naarmate de reserve aan werklozen opdroogt. De bereidheid om mensen aan de slag te helpen is groot. Dit kan de mismatch op de arbeidsmarkt helpen wegwerken.
De laatste maanden loopt vooral het half miljoen langdurig zieken in de kijker. Passen zij in dit project?
Nicaise: Absoluut. Het idee is niet om werkloosheid als statuut te viseren, maar elke persoon die een bepaalde duur van inactiviteit overschrijdt. Dat kunnen werklozen zijn, maar ook mensen met een handicap of met een langdurige ziekte. De bedoeling in zones zonder langdurige werkloosheid is wel dat men volledig vrij is om de job te aanvaarden.
De federale regering voorziet vanaf 2023 sancties voor wie manifest weigert mee stappen in de re-integratie naar het werk. Hoe kijkt u daarnaar?
Nicaise: Men reageert heel heftig op die sancties, maar eigenlijk zijn ze zeer beperkt. Uit studies blijkt dat je niet te lang mag wachten om personen met een burn-out of depressie opnieuw te motiveren. Mensen kunnen er als het ware in vast lopen. We moeten dus niet noodzakelijk druk uitoefenen, maar vooral tijdig kansen bieden. Langdurig zieken zijn te lang aan hun lot overgelaten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier