‘Wie belastingen betaalt, kijkt met groeiende ergernis naar de domeinen waar niet wordt bespaard’

‘In de vredesbetogingen van de jaren 70 liepen altijd veel Vlaamse vlaggen mee’, schrijft Edi Clijsters van Vlinks. Hij kijkt kritisch naar de geplande aankoop van nieuwe F35-gevechtsvliegtuigen voor het Belgisch leger.

Er moet worden bezuinigd. Dat wordt ons in alle toonaarden en door alle regeerders voorgezongen, sinds 2014 nog krachtiger dan voorheen. Niet helemaal ten onrechte: je kan komende generaties toch niet blijven opzadelen met een overheidsschuld die flagrant hoger ligt dan het hele BBP (bruto binnenlands product).

Alleen kijkt iedereen die nog belasting betaalt met toenemende ergernis naar waar wél en waar niét wordt bezuinigd. In de sociale en culturele sector, op mobiliteits-, gezondheids-, milieu- en onderwijsvoorzieningen, ja. Maar niet op bedrijfswagens. Niet op megalomane betonprojecten. En al helemaal niet op peperduur militair speelgoed. 9,2 miljard euro gaat het koninkrijk in de komende vijftien jaar besteden aan nieuw wapentuig. 9,2 miljard, dat is niet niks. Dat kan je bezwaarlijk nog speelgoed noemen. Hoewel. Hoe moet je het anders noemen wanneer -minstens- 5,1 miljard over de balk wordt gegooid voor gevechtsvliegtuigen waarvan onverdachte experts beweren dat ze al verouderd zullen zijn wanneer ze geleverd worden, en waarvan alleen de in opspraak gekomen leverancier nog volhoudt dat ze hun geld waard zijn?

Wie wat vaderlandse geschiedenis kent (of er wellicht al zelf bij was) denkt haast nostalgisch terug aan 1975, toen ruim vijftienduizend mensen betoogden tegen het regeringsvoornemen om gevechtsvliegtuigen aan te kopen voor een bedrag van 30 miljard toenmalige Belgische frank. Niet dat die betoging succes had: defensieminister Paul Vanden Boeynants tekende later doodleuk het contract nog vóór het parlementair debat begon.

Tussen die vredesbetogers liepen destijds ook tal van leeuwenvlaggen mee. Evident eigenlijk: als er één motto is, dat generaties lang de Vlaamse Beweging heeft bezield, is dat wel de leuze die in vier talen gebeiteld staat in Diksmuide: “Nooit meer oorlog”. Het pacifisme is altijd (behalve, voor sommigen, in de Tweede Wereldoorlog) een grondstroom geweest in de Vlaamse Beweging.

Maar de tijden zijn veranderd. Anno 2016 wil de grootste Vlaamse én Belgische partij kennelijk niet alleen bewijzen dat ze het goed meent met dit land en zijn veiligheid, maar ook aantonen dat het koninkrijk opnieuw een voorbeeldige NAVO-partner wil worden. Met de pink op de naad van de broek. Dus wordt een vliegtuigaankoop gepland voor bijna zeven maal de waarde van die armzalige dertig miljard van destijds: als je 5,1 miljard euro vermenigvuldigt met de officiële koers kom je uit op meer dan 205,7 miljard oude Belgisce frank. En zelfs als je rekening houdt met de muntontwaarding over de voorbije veertig jaar beland je bij ongeveer het dubbele van 30 miljard BEF voor 34 vliegtuigen in plaats van toen 102! Maar van massaal protest is nu nauwelijks sprake. Alleen omdat destijds de Belgische minister van Defensie een Franstalige christendemocraat was?

Is dat nostalgie? Integendeel. Een mens vraagt zich eerder af wààr de nostalgici zitten. Dezer dagen beijveren zich immers allerlei militaire én burgerlijke ‘verantwoordelijken’ om de bevolking diets te maken dat peperdure traditionele wapenaankopen levensnoodzakelijk zijn. Want sinds –du jamais vu!– de ambassadrice van de Verenigde Staten zich haast uitdrukkelijk aan chantage waagde, mag niet langer worden geaarzeld: er moet meer geld -véél meer geld- naar defensie.

Nochtans moet in die zo veranderde wereld ook het concept ‘defensie’ grondig worden herdacht. Als er al een ‘dreiging uit het Oosten’ te vrezen valt, is ze veeleer economisch dan militair en komt ze van verder dan het inmiddels geïmplodeerde Warschaupact. En als de vaderlandse veiligheid al gevaar loopt, dan beslist niet via een klassieke oorlog. Maar blijkbaar zijn er ook nu nog mensen die weigeren in te zien dat klassieke oorlogsvoering -óók wanneer massaal grondtroepen worden ingezet- geen duurzame vrede zal brengen in bijvoorbeeld brandhaarden in het Nabije en Midden-Oosten.

Natuurlijk: een lidstaat van de NAVO heeft ook verplichtingen. Alleen moet in een democratisch (en theoretisch louter defensief) bondgenootschap over aard en omvang van die verplichtingen tenminste gepraat kunnen worden, én maakt juist het bondgenootschap een rationele taakverdeling mogelijk. Niet zonder reden bijvoorbeeld vermeldt Nederland in de taakomschrijving voor nieuwe vliegtuigen dat die “het Nederlandse luchtruim en dat van de bondgenoten” moeten bewaken. Mits goede afspraken zou België dan andere taken op zich kunnen nemen, waarin het meer specifieke ervaring heeft (denk bijvoorbeeld aan het gespecialiseerde militaire ziekenhuis, dat ook operaties te velde ondersteunt).

Maar rationele overwegingen zijn kennelijk aan deze regering niet besteed en oordelen van experten of noden van de bevolking al evenmin. Er moeten en zullen vliegtuigen worden gekocht. Alles laat vermoeden dat het ook de duurste zullen worden: de F-35 van de VS-gigant Lockheed Martin, het grootste militaire concern ter wereld. Het onderhoud (à rato van vermoedelijk nog eens ongeveer 225 miljoen euro per jaar) zou voor Europa worden toevertrouwd aan de Italiaanse firma Alenia Aermacchi, een naam die hier te lande onvermijdelijk in verband wordt gebracht met het schandaal rond de Agusta-helicopters (1988/1993).

Elke democratie in dit land zijn eigen vliegtuigen

In Nederland ligt dat anders. Daar is blijkbaar de geest van wijlen prins Bernhard (die in 1976 in opspraak kwam vanwege dubieuze praktijken van Lockheed) nog levendig: de Nederlanders werden eerder al bij de ontwikkeling van de F-35 betrokken en zullen dat toestel ook kopen. Alleen hebben ze het aantal toestellen fors teruggeschroefd.

Moet België dan vanwege de goede banden met Nederland persé ook die F-35 aanschaffen? Of kan het nog anders lopen? Wanneer bijvoorbeeld de MR, die al in vele dossiers als nijvere pleitbezorger voor Franse belangen optrad en optreedt, alsnog de F-35-aankoop zou tegenhouden, in de hoop dat de bestelling dan toch naar Dassault kan gaan.

Ach, misschien koopt dan elk van de “twee democratieën in dit land” gewoon haar eigen vliegtuigen. Dan prijkt weldra in het gele bandje van de Belgische driekleur in Kleine Brogel een zwarte leeuw en in Florennes een rode haan…