‘Wel gestorven, nooit geboren. Wie kan dit begrijpen?’

‘Geen enkele ouder mag het recht ontnomen worden om levenslang het bestaan van hun kind te koesteren en te eren’, schrijft Marleen Vertommen. Ze roept de federale regering op om werk te maken van officiële erkenning van doodgeboren kinderen.

Gisteren was het Wereldlichtjesdag. Als moeder van twee gestorven kinderen was ik aanwezig op de begraafplaats van Leuven, en kon ik getuigen van een intens ontroerend moment tijdens een sfeervolle Nocturne. De stad verwelkomde alle ouders en nabestaanden van een overleden kind op haar twee begraafplaatsen.

Vele rouwende ouders trotseerden het bittere weer om met een kaarsje in de hand aanwezig te zijn op de plek waar hun kindje begraven ligt, zo verbonden met alle lotgenoten over heel de wereld. De begraafplaats was die avond ook een plek voor de levenden. Een plaats waar nabestaanden in verbinding met hun overleden kind dankbaar kunnen zijn voor hun eigen plek in het continuüm tussen geboorte en dood.

Dit ritueel brengt verbondenheid en troost. Ik zou het niet betere kunnen verwoorden dan Bieke Verlinden, onze schepen van Sociale Zaken: ‘Voor iedereen die een kind mist creëren we in december een heel eigen, klein Allerzielen: Wereldlichtjesdag. Een herdenkingsdag voor kinderen wereldwijd. Op deze tweede zondag van december worden overal in de wereld om 19 uur kaarsjes aangestoken ter herinnering aan alle overleden en levenloos geboren kinderen. Doorheen de verschillende tijdzones ontrolt zich zo een lint van licht over de aarde. Een universeel ritueel dat gestalte probeert te geven aan een persoonlijk verlies. Elke gemeenschap kan door een kaarsje aan te steken een belangrijke schakel van steun bieden aan ouders, familie en vrienden, door samen de kinderen die we missen met licht te symboliseren, door hen in het licht te zetten. Door een kaarsje aan te steken en even stil te zijn.’

Alle kinderen kregen een kaarsje, zonder enig onderscheid, het verdriet om dit groot gemis maakt immers geen onderscheid. Of je kind nu kort of lang leefde, ziek of gezond was, stierf bij een ongeval of na suïcide, levenloos geboren is of door fertiliteitsproblemen helemaal niet heeft mogen bestaan, … rouw kent geen maten of gewichten. Alle ouders en nabestaanden beleven hun eigen authentieke verdriet om hun groot verlies.

Helpen kan, niet door te willen oplossen maar door ruimte te geven aan dat grote verdriet. Zichtbaar en voelbaar mee stil te staan bij dit verdriet dat voor altijd is.

Warm Leuven

Dit gebaar van mededogen hebben vele ouders gisteren mogen ervaren op verschillende plaatsen in dit land. Bieke Verlinden: ‘Als gemeenschap willen we deze mensen laten voelen dat ze niet alleen staan. Een collectief ritueel als Wereldlichtjesdag, kan ook een moment van reflectie zijn. Ook als samenleving verliezen we iedere dag kinderen: door ziekte of ontbering, op de vlucht voor oorlog of door stom ongeluk. Stuk voor stuk individuele verliezen die de gemeenschap kan helpen dragen.’

Wel gestorven, nooit geboren, een onmenselijke wetgeving

Dit warm gebaar raakt mij diep. Zo proberen steden en gemeenten wel te doen waar onze federale regering al jaren niet in slaagt: wèl erkenning geven aan mijn doodgeboren kind. Een kind dat volgens het Burgerlijk Wetboek nooit bestaan heeft.

Wanneer geboorte en dood van plaats verwisselen, en het kind sterft nog voor het geboren wordt, valt in dit land plots alle officiële erkenning weg. Levenloos geboren kinderen worden in dit land slechts geregistreerd in het overlijdensregister. Ze krijgen geen geboorteakte en geen officiële registratie in het rijksregister. Dit in tegenstelling tot Nederland en Frankrijk.

Wel gestorven, nooit geboren. Wie kan dit begrijpen? Wacht, het wordt nog hallucinanter. Wanneer het kind sterft voor het derde trimester in de zwangerschap wordt er helemaal niets geregistreerd, en is de volledige anonimiteit en bijhorende willekeur totaal. Het kind blijft enkel ingeschreven in het stil levensverhaal van zijn ouders.

Steden en gemeenten proberen wèl in te gaan op de wens van ouders van een levenloos geboren kind door geen onderscheid te maken. Doodgeboren kinderen kunnen wel begraven worden. Daarbij krijgen ze nog steeds geen officiële erkenning omdat dit federale aangelegenheid is, maar wel het recht op begraven omdat dit gemeentelijke aangelegenheid is. Geen ouder die dit kan begrijpen.

Daarom wil ik namens vzw Met Lege Handen nogmaals alle regeringspartijen oproepen om te kijken en luisteren naar zoveel steden en gemeenten. Boven alle partijpolitieke belangen heen slagen zij er wel in om gepaste aandacht geven aan een kwetsbare groep, en ruimte te maken voor betekenisvol verdriet om een overleden kind.

Wetgevers – op alle niveaus – die een stem geven aan deze kwetsbare groep zouden een barometer kunnen zijn voor een hoopvolle humane samenleving. Geen enkele ouder mag het recht ontnomen worden om levenslang het bestaan van hun kind te koesteren en te eren.

Marleen Vertommen is moeder van 5 kinderen waaronder twee gestorven kinderen, Elise* en Gommaar* (Gommaar werd levenloos geboren). Ze is professioneel rouwbegeleider en voorzitter van vzw Met Lege Handen, vereniging voor en door ouders van een overleden baby.