‘We zijn ontzettend naïef over de grootte van migratiegolven’

Paul Scheffer op de Knackdag op de Antwerpse Boekenbeurs © Leyla Hesna
Stavros Kelepouris
Stavros Kelepouris Journalist Knack.be

In ‘De vorm van vrijheid’ werpt auteur Paul Scheffer een brede blik op de migratiecrisis. Knack sprak met hem op de Antwerpse Boekenbeurs.

Met Jair Bolsonaro heeft Brazilië een nieuwe president verkozen die aanschuurt tegen de militaire dictatuur die Brazilië al heeft gekend. ‘Je ziet hier net zoals bij Trump de mobilisatie van een bepaalde etnische groep,’ zegt de Nederlandse migratie-expert en hoogleraar Europese studies Paul Scheffer. ‘In weerwil van wat we denken, is het een heel erg gesegregeerd land, dat sterk verdeeld is langs lijnen van kleur.’

Bovendien is het land al heel lang bestuurlijk verlamd, zegt Scheffer: het politieke systeem, een federatie van 27 deelstaten, zit volledig geblokkeerd. En tegelijk wordt Brazilië ook geconfronteerd met een veiligheidscrisis. ‘Vorig jaar waren er meer dan 60.000 moorden. Regering na regering is er niet in geslaagd dat vraagstuk op te lossen.’

De verkiezing van Jair Bolsonaro past op die manier naadloos in het patroon van ‘autoritaire verleiding’, zoals Paul Scheffer het noemt. Wanneer liberale politici op dergelijke vragen geen antwoord meer vinden, zullen andere leiders opstaan die het op illiberale manier willen oplossen. ‘Een onderdeel van onze globalisering is een enorme machtsverschuiving van west naar oost – en China en Rusland zijn landen die autoritair geregeerd worden. Vandaag wordt een derde van de wereldeconomie bestuurd door onvrije landen, over 5 jaar zal dat meer dan de helft zijn.’

Een van de grote vraagstukken van die geglobaliseerde wereld is vanzelfsprekend migratie. ‘De brexit gaat maar over een ding: migratiecontrole,’ klinkt het. ‘Europa heeft zijn binnengrenzen opgeheven, dan heb je dus een gemeenschappelijke buitengrens. Als je daar geen gemeenschappelijke verantwoordelijkheid neemt, ontstaat het idee om die binnengrenzen weer op te trekken.’ Daar loopt het volgens Scheffers grote frustratie spaak. ‘Het probleem van liberale leiders is dat ze niet kunnen nadenken over de grenzen waarbinnen vrijheid kan ontstaan. Het is zo absurd dat wij vreemd doen over een Europese grens.’

Het onvermogen om het belang van grenzen te erkennen, gaat volgens hem hand in hand met een goedbedoelde maar tegelijk onbeholpen poging om een groot gebaar te maken. Kijk naar de mislukte pogingen om vluchtelingen evenredig te verdelen over de Europese lidstaten. ‘Een morele verplichting kan je nu eenmaal niet opleggen.’

‘Ik vind wir schaffen das een mooi gebaar, maar het gaat erom wat er vervolgens gebeurt. Ondernemers zagen een win-winsituatie, want onze arbeidsmarkt vergrijst en we hebben jonge mannen nodig. Maar neem er dan even de feiten bij: de arbeidsparticipatie van vluchtelingen ligt in Nederland rond de 25 procent. We moeten dus realistisch zijn, en mensen niet voorspiegelen dat we vluchtelingen opvangen om de problemen op de arbeidsmarkt weg te werken.’

‘We zijn ontzettend naïef over de migratiegolven die ons overkomen,’ concludeert Scheffer. Alle zes golven van naoorlogse migratie, zijn systematisch onderschat. De prognoses zijn nooit aan de te hoge kant, wel aan de te lage kant. Oost-Europese migratie is een factor 10 groter dan in Groot-Brittanië, Nederland en België werd verwacht. We hebben na elke crisis de neiging om onze kop in het zand te steken en te denken: het waait wel weer over. ‘

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content