Waarom Lidl en Aldi hun werknemers een vaccinatiepremie betalen

Een Aldi in Edgewood, Maryland. © Getty

Wie in de Verenigde Staten weigert zich te laten vaccineren tegen covid-19, kan zijn job verliezen. Sommige bedrijven doen het liever op een andere manier: ze bieden hun werknemers premies aan.

Tussen Amerikaanse bedrijven is er een nieuwe soort race begonnen: wie krijgt als eerste het vaccin voor zijn werknemers? ‘Geachte president Biden’, schreef Amazon-topmanager Dave Clark aan de nieuwe president. Hij feliciteerde Biden voor zijn inauguratie, maar daarnaast deed hij ook nog een schijnbaar onbaatzuchtig aanbod. Zo beweerde hij dat Amazon Biden zou kunnen helpen om zijn belofte na te komen. Het bedrijf zou namelijk 100 miljoen Amerikanen binnen 100 dagen kunnen vaccineren. Op één voorwaarde: de 800.000 werknemers van de multinational moesten ‘de vaccinatie tegen Covid-19 zo vroeg mogelijk krijgen’.

Amazon vormt geen uitzondering. Tientallen bedrijven, van taxidienst Uber tot maaltijdbezorger DoorDash, hebben de voorbije weken stappen ondernomen om hun werknemers voorrang te geven.

Sommige van die bedrijven halen alles uit de kast om het schaarse vaccin te bemachtigen. Andere vragen zich af of hun werknemers wel bereid zullen zijn om zich te laten vaccineren. En stellen zich de vraag: hoe overtuig je werknemers die dat niet willen? Door ze te belonen? Of door ze te straffen?

Uit peilingen blijkt dat weinig Amerikanen bereid zijn om zich te laten vaccineren. Al neemt hun aantal wel toe. In september bleek slechts de helft van de bevolking zich te willen laten vaccineren. In novembe was dat al 60 procent. Het betekent wel dat 40 procent van de Amerikanen nog altijd aarzelt, of een vaccinatie categorisch afwijst. Onder de Afro-Amerikanen heerst er grote scepsis, en zelfs bij het medisch personeel weigeren velen. Zo liet het Henry Ford Health System-ziekenhuis weten dat 7200 van hun 33.000 werknemers een voorgestelde vaccinatie hebben geweigerd.

Vaccinatiebewijs

Om groepsimmuniteit te bereiken en de verspreiding van het virus een halt toe te roepen, moet ’70 à 75, misschien 80 procent van de bevolking’ gevaccineerd zijn, zegt de Amerikaanse corona-adviseur Anthony Fauci. De meest doeltreffende manier om dat cijfer te behalen, is een verplichte vaccinatie. Volgens grondwetspecialisten kan de regering in Washington zo’n verplichting niet opleggen. De afzonderlijke deelstaten en de lokale overheden echter wel. Zo heeft New York in 2019 alle inwoners van vier gemeentes in Brooklyn verplicht om zich tegen de mazelen te laten inenten. Wie dat niet deed, kon een boete tot 1000 dollar krijgen.

Voorlopig zijn Amerikaanse beleidsmakers niet van plan een soortgelijke aanpak te hanteren voor covid-19. Ziekenhuizen en bedrijven zullen daarom zelf initiatief moeten nemen om de vaccinatie te verplichten, voorspelt Fauci.

Enkele zijn daarmee al begonnen. Woonzorgketens zoals Juniper Communities en Atria Senior Living eisen van de meeste werknemers al een vaccinatiebewijs. ‘Voor ons was dat geen moeilijke beslissing’, vertelde Juniper-ceo Lynne Katzmann aan The New York Times. ‘Wij willen al het mogelijke doen om onze bewoners, onze medewerkers en hun families te beschermen.’ Ook luchtvaartmaatschappij United Airlines is van plan om het vaccin verplicht te maken voor zijn 60.000 werknemers. Ceo Scott Kirby zei tijdens een vergadering dat hij ervan overtuigd is dat dat de juiste beslissing is voor zowel zijn bedrijf als voor andere. ‘Het moeilijkste in heel mijn carrière waren de brieven die ik moest schrijven naar de gezinnen van werknemers die we door corona verloren zijn.’

Gratis wafels

Ook andere bedrijven zouden graag weer aan het werk gaan zonder angst voor besmettingshaarden, productiestops en personeelstekorten. En ze beschikken over een juridische basis: wie niet meewerkt, kan worden ontslagen.

De bevoegde instantie, de U.S. Equal Employment Opportunity Commission, heeft daarvoor al groen licht gegeven. Tot verbazing van sommige rechtsgeleerden beschouwt ze de covid-vaccinatie, niet als een ‘medisch onderzoek’ waarvoor strikte beperkingen gelden. Werkgevers kunnen daardoor een vaccinatie eisen als die ‘jobgerelateerd is en met de noden van het bedrijf overeenstemt’. Er zal ‘niemand naar het huis van een werknemer komen om hem of haar daar onder fysieke dwang te vaccineren’, sust rechtenprofessor Dorit Reiss van de University of California. Maar werknemers die zich niet houden aan de gezondheids- en veiligheidsnormen van het bedrijf, kunnen volgens haar wel worden ontslagen. Wel hebben werknemers nog altijd de mogelijkheid om een vaccinatie om medische of religieuze redenen te weigeren. En de wet geldt alleen voor bedrijven met minstens vijftien werknemers.

De meeste Amerikaanse bedrijven begeven zich liever niet in die juridische grijze zone. Voorlopig belonen ze hun werknemers liever dan ze te bestraffen.

• Supermarktketen Dollar General heeft als een van de eerste bedrijven aangekondigd dat het zijn 160.000 werknemers zal vergoeden met vier betaalde werkuren als ze zich laten inenten. In ruil daarvoor moeten werknemers bevestigen, maar niet bewijzen, dat ze de prik in hun arm gekregen hebben. Dollar General heeft bovendien beloofd het loon van werknemers die vanwege een allergie afwezig zouden zijn, toch door te betalen. Wat in de Verenigde Staten niet vanzelfsprekend is.

• Boodschappenbezorgingsdienst Instacart heeft zijn werknemers een bonus van 25 dollar beloofd.

• Discountketen Aldi, die in de Verenigde Staten 2000 winkels uitbaat, verspreid over 37 staten, heeft net zoals concurrent Trader Joe’s aangekondigd om zijn werknemers twee werkuren uit te betalen voor een vaccinatie.

• Supermarktketen Lidl is gevolgd met een nog beter aanbod: de keten, die in de Verenigde Staten aan het uitbreiden is, geeft elke werknemer die zich wil laten vaccineren een cheque van 200 dollar. Volgens een bedrijfsenquête zou nu bijna 80 procent van het personeel bereid zijn dat te doen.

Zulke genereuze aanbiedingen zijn evenwel uitzonderingen. De meeste bedrijven sporen hun werknemers aan met kleine cadeaus, zoals een aan huis gebrachte pizza, of gratis kinderopvang. Het woonzorgcentrum Pruitthealth in Georgia schenkt zijn werknemers een bon voor een ontbijt in de restaurantketen Waffle House. Een onweerstaanbaar aanbod, vindt alvast de gouverneur van de staat, Brian Kemp. ‘Als dát hen er niet toe kan aanzetten om in de rij te gaan staan voor een vaccinatie’, zo vroeg hij zich af, ‘wat dan wel?’

Copyright Der Spiegel / Vertaling Nina Lauwaert

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content