‘Vlaams Journalistiek Fonds stopgezet: zonder nodige innovatie dreigen nieuwsmedia achterop te hinken’

Het Vlaams Journalistiek Fonds doet vandaag, op 31 juli 2020, noodgedwongen de boeken dicht. Elf nieuwe innovatieve journalistieken projecten kregen een financieel duwtje in de rug. Mag het ietsje meer zijn?

Het Vlaams Journalistiek Fonds werd door voormalig mediaminister Gatz (Open VLD) in 2018 opgericht en had als doel de “toekomstgerichte en mediumneutrale ondersteuning van onafhankelijke, kwalitatieve en innovatieve journalistiek”, aldus de website van het VJF. Dat zou elke journalist, media-onderzoeker en beleidsmaker als muziek in de oren moeten klinken, en voor een korte tijd deed het dat ook. Maar de toegekende werkingsmiddelen waren altijd al zeer bescheiden te noemen. De Vlaamse regering stelde een half miljoen euro ter beschikking om innovatieve journalistieke projecten een kapitaalinjectie te kunnen geven. Ter vergelijking: Mediahuis, uitgever van kranten als De Standaard en Het Nieuwsblad, ontving in 2017 van diezelfde Vlaamse regering 919.000 ‘strategische transformatiesteun’ om ’tegen 2020 volledig digital first te zijn’. Het bedrijf boekte in 2017 een nettoresultaat van ruim 16 miljoen euro.

In totaal ondersteunde het VJF elf projecten, die perfect inspeelden op de maatschappelijke en financiële noden in de Vlaamse journalistiek. Het ging van regiojournalistiek gevoed door burgers, factcheckinitiatieven, innovatieve nieuwsformats voor jongeren, de kloof tussen politiek en jongeren verkleinen, tot digitale verhalen over sociale en maatschappelijke kwesties. Stuk voor stuk lovenswaardige initiatieven die hoogstwaarschijnlijk op eigen benen niet financieel haalbaar zijn wegens onvoldoende interessant voor commerciële bedrijven. En dat bewees ook onmiddellijk de maatschappelijke meerwaarde van het VJF en de mogelijkheid om dergelijke projecten toch een doorstart te kunnen bieden.

Vlaams Journalistiek Fonds stopgezet: zonder nodige innovatie dreigen nieuwsmedia achterop te hinken.

Het VJF kreeg bijval uit journalistieke, politieke en academische hoek en leek een lang leven beschoren. In maart 2019 keurde het Vlaams Parlement unaniem een resolutie goed waarin letterlijk aan de Vlaamse regering werd gevraagd om ‘het Vlaams Journalistiek Fonds uit te bouwen tot een duurzame en performante organisatie’. Groot was dan ook de verbazing toen in november datzelfde jaar toenmalig kersvers mediaminister Dalle (CD&V) plots bekendmaakte dat de activiteiten van het VJF zouden worden stopgezet. Het nieuws kwam als donderslag bij heldere hemel; er lagen voor 2020 nog een pot van 300.000 euro en een nieuwe subsidieronde voor andere projecten in het verschiet. In de beleidsnota van de minister werd de zogenaamde ‘versnippering’ als ‘niet efficiënt en ook niet nodig om tot een betere kernopdracht (…) te komen’ genoemd. Ook het Fonds Pascal Decroos, dat Vlaamse onderzoeksjournalistiek financieel ondersteunt, en de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) worden namelijk gefinancierd door het departement Media.

Ruim een half jaar later, anno juli 2020, wordt de stekker al uit het initiatief getrokken. De elf projecten zijn afgerond, een eindverslag werd naar de Vlaamse regering gestuurd, en de kous lijkt daarmee af. Opvallend genoeg is er vanuit politieke hoek nog geen communicatie geweest over nieuwe initiatieven vanuit de Vlaamse regering om experimentele en innovatieve manieren van journalistiek structureel financieel te ondersteunen. En dat is zorgwekkend te noemen, om wel twee redenen.

Ten eerste is er momenteel geen enkele manier voor burgers, journalisten of academici om structurele overheidssteun te krijgen voor journalistieke projecten die de maatschappij ten goede kunnen komen. Vernieuwende vormen van nieuwsproductie en -consumptie, verregaande factcheckinginitiatieven om onder meer jokkende politici uit binnen- en buitenland in het gareel te houden en projecten gericht op specifieke en vaak moeilijk te bereiken doelgroepen zoals jongeren zijn per definitie niche en kleinschalig. Het gaat traditiegetrouw om initiatieven van kleine groepen geëngageerde mensen die op een manier de bevolking enerzijds en nieuws en journalistiek anderzijds dichter bij elkaar willen brengen, wat uiterst belangrijk is in het fakenewstijdperk.

Zonder een startpakket aan werkingsmiddelen om digitale platformen op te richten en mensen te vergoeden voor hun werk, zullen veel nieuwe initiatieven noodgedwongen stranden in de ideeënfase.

Ten tweede hebben dergelijke projecten nog een tweede, niet te onderschatten voordeel: ze houden de grote spelers in de kleine Vlaamse mediamarkt alert en scherp en nopen hen om beter te doen. Zelfs concurrentie op kleine schaal die andere segmenten van de samenleving tracht te bereiken, kan de algemene kwaliteit van Vlaamse journalistiek feitelijk alleen maar ten goede komen. Zoals het een experimenteel, innovatief project betaamt, is succes niet gegarandeerd. Maar dat hoeft ook niet: het gaat erom maatschappelijke meerwaarde te creëren en te wijzen op lacunes in de berichtgeving van en door de grote mediabedrijven en -merken. Zonder de nodige innovatie die meegaat met de tijdsgeest van de mediagebruiker van vandaag, dreigen de Vlaamse (mainstream)nieuwsmedia hopeloos achterop te hinken. Projecten als die van het VJF konden daar, tenminste deels, verandering in brengen.

Het wordt daarom langzamerhand dringend tijd dat minister Dalle en zijn kabinet niet bij de pakken blijven zitten en werk maken van een waardig, structureel alternatief om innovatie in de Vlaamse nieuwsmediasector mogelijk en rendabel te blijven maken. De takenpakketten van de nu financieel ondersteunde journalistieke instanties kunnen worden uitgebreid en/of samengevoed om versnippering tegen te gaan, of er kan alsnog een nieuw initiatief uit de grond worden gestampt dat innovatieve manieren van nieuwsconsumptie garandeert. U, ik, de media zelf en bij uitbreiding de hele samenleving worden er uiteindelijk alleen maar beter van.

Lees ook:

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content