‘Verleng aanhoudingstermijn naar 48 uur voor alle feiten, maak geen uitzondering voor terreur’

Donderdag wordt in de Kamer een grondwetswijziging gestemd die een verlenging van de aanhoudingstermijn van 24 naar 48 uur inhoudt, met 72 uur als uitzondering voor terreurzaken. Het is die uitzondering, waar SP.A-Kamerlid Hans Bonte over valt.

‘Laten we meer dan ooit onze verschillen overstijgen en ons verenigen, om samen onze veiligheid te versterken.’ Na de aanslagen in Parijs – in november 2015 – had premier Charles Michel het bij het rechte eind. Veiligheid kent immers geen kleur. Veiligheid is geen verhaal van links of rechts of een thema om pluimen op je hoed te steken. De premier zou actie ondernemen en alles doen wat nodig was en kreeg daar toen (terecht) applaus voor op alle banken. Meteen kondigde hij toen in het parlement 18 maatregelen aan om de strijd aan te gaan met het terrorisme. Daarvan zijn er al enkele uitgevoerd, maar de profileringsdrang van sommigen verhindert te doen wat écht nodig is. Zo is er al lang eensgezindheid om de aanhoudingstermijn voor alle criminele feiten – ook terreur – te verlengen naar 48 uur, zodat onze politiemensen hun werk deftig kunnen doen. Vandaag, anderhalf jaar later, is dat nog altijd niet in orde. Waarom gaat zoveel kostbare tijd verloren als alle mensen op het terrein het roerend eens zijn? Het antwoord ligt in de woorden van de premier meer dan anderhalf jaar geleden.

Toen hij in het parlement het woord nam, stond op zijn papiertje onder maatregel nummer 5 dit: ‘Herziening van de Grondwet – voorlopige hechtenis van 72 uur voor terroristische daden – wijziging van artikel 12 van de Grondwet. Vandaag 24 uur, na herziening 72 uur.’ Hij zei het met de nodige bombarie, maar meteen deed het de wenkbrauwen fronsen bij juristen, experten en onderzoeksrechters. Eén voor één lieten ze de voorbije maanden geen kans onbenut om in de commissie Terreur te benadrukken dat ze dat geen goed idee vinden. Waarom wil Charles Michel dan koste wat het kost zijn wil doordrukken, tegen hun adviezen in? Simpel, omdat hij het toen zei. Omdat de premier wil tonen dat hij een man van zijn woord is. Niet meer, niet minder.

Nochtans werd de commissie Terreur na de aanslagen in Parijs opgericht om over de grenzen van meerderheid en oppositie te zoeken naar democratische antwoorden op het veiligheidsvraagstuk. Heel snel werd duidelijk dat de 72 uur-aanhoudingstermijn voor terreur een impulsieve maatregel was. Artikel 12 van onze Grondwet is niet zomaar een lapje tekst, maar één van de pijlers van onze individuele grondrechten. Zo’n basisrecht kan enkel worden beknot, als het ook effectief bijdraagt tot een grotere veiligheid.

Is een verlenging van de huidige aanhoudingstermijn van 24 uur dan helemaal niet nodig? Toch wel, zeggen al die kenners. En dat zeggen ook wij. De complexiteit van dossiers neemt toe en vaker dan voorheen hebben ze een internationale link. Bovendien is de aanwezigheid van een advocaat en/of tolk bij elk verhoor noodzakelijk. Alles samen zorgt dat voor te veel druk op de schouders van onderzoekers als zij binnen de 24 uur moeten beslissen of ze de zaak bij de onderzoeksrechter inleiden. De conclusie van de specialisten op het terrein en de onze is al héél lang dezelfde: verleng de aanhoudingstermijn naar 48 uur voor alle criminele feiten, en maak geen uitzondering voor terreur. Zo bewaar je het delicate evenwicht met de fundamentele grondrechten van eenieder, vermijd je een mogelijke laksheid – ‘we hebben toch drie dagen’ – tijdens het onderzoek en dek je je in tegen procedurefouten. Want als tussen het 48ste en het 72ste uur duidelijk wordt dat een verdachte een misdrijf pleegde dat niks met terreur te maken heeft, is de kans dat hij of zij vrijuit gaat (wegens procedurefouten) reëel.

Om af te sluiten dit: alleen de aanhoudingstermijn verlengen zal onze samenleving niet veiliger maken. De nieuwe maatregel moet passen binnen een totale herziening van de organisatie en de financiering van onze veiligheidsdiensten. Onze politie- en veiligheidsdiensten zitten op hun tandvlees en schreeuwen straks al twee jaar om extra investeringen. Helaas blijven die werven onaangeroerd. Zo is er vandaag nog altijd de scheve verdeling van de federale financiering van lokale politiezones. Een financieringswijze die hopeloos achterhaald is en ervoor zorgt dat zones met grote stedelijke problemen (zoals de rand rond Brussel) een pak minder middelen krijgen dan andere. Zo hebben diezelfde Vlaamse zones rond Brussel vandaag een groot rekruteringsprobleem bij de politie, omdat er geen taalpremie is, noch een Brussel-premie om de job aantrekkelijk te maken. Zo is er vandaag nog altijd geen akkoord met de gewesten en gemeenschappen om preventiewerk af te stemmen, of om samen een plan van aanpak uit te werken om radicalisering in de gevangenissen tegen te gaan. Het zijn allemaal werven die al zo lang om concrete acties en maatregelen vragen, ver weg van het politieke theater dat de premier en zijn meerderheid nu opvoeren. Ver weg van de symboolpolitiek.