De dood van Adil, het geweld tegen de politie bij de arrestatie in Anderlecht, het oplaaiende hoofddoekendebat en de Black Lives Matter-beweging in de VS na de dood van George Floyd door buitensporig politiegeweld hebben iets met mekaar gemeen, zegt Jessika Soors. ‘Ze leggen bloot hoe cruciaal het is dat structureel racisme in de samenleving wordt aangepakt.’
Het is niet voldoende om alleen maar tegen racisme te zijn, het is van levensbelang om ons er actief tegen te verzetten.
Toen ik in 2012 aan de slag ging als deradicaliseringsambtenaar was de concrete aanleiding dat Belgische jongeren naar Syrië vertrokken. Ik moest niet diep graven om vast te stellen dat maatschappelijke conflicten als het hoofddoekendebat en de gespannen verhouding tussen jongeren en politie voedingsbodems waren die mee tot deze radicaliseringsproblematiek hadden geleid.
De vertrekken naar Syrië waren in essentie een symptoom voor die dieperliggende malaise. Er is veel geld en aandacht gevloeid naar de aanpak van de symptomen, maar het is ontgoochelend en verontrustend om te concluderen dat vandaag dezelfde debatten in ongewijzigde vorm terug de kop opsteken. We moeten hiervan wakker liggen.
Niet omdat we bang moeten zijn dat jongeren opnieuw naar Syrië zouden vertrekken – het symptoom hebben we ondertussen onder controle. Wel omdat we er als samenleving zelfs na zoveel jaar nog niet in geslaagd zijn om een klimaat te creëren waarin iedereen zich veilig kan voelen en zichzelf kan zijn en racisme na al die jaren nog kan gedijen.
Vrijheid om jezelf te zijn
Iemands godsdienstvrijheid inperken is onwettig. Een hoofddoekenverbod valt daaronder. Iemand verplichten om een hoofddoek te dragen, is evengoed verwerpelijk. Een ‘preventief’ hoofddoekenverbod om te voorkomen dat iemand ertoe verplicht zou worden, is even disfunctioneel als disproportioneel: de groep die je ermee raakt is veel groter dan de groep die je ermee zou beschermen en je kwetst er een voltallige geloofsgemeenschap mee die – of je het nu leuk vindt of niet – onze medeburgers zijn en zo bejegend moeten worden.
De racistische geluiden klinken misschien luid, maar laat je niets wijsmaken: hoofddoek of niet, dit zijn onze mensen, onze collega’s, onze buurvrouwen, onze vriendinnen. Bovendien gaat een debat over de wettelijkheid van een eventueel hoofddoekenverbod voorbij aan de emotionele dimensie ervan: voor veel vrouwen is dit een symbool. Van hun culturele identiteit, maar evengoed van een uiting tegen de discriminatie waar ze zich slachtoffer van voelen.
Geef mensen die vrijheid om zichzelf te zijn en kom op voor het recht hierop in plaats van uiterlijke verschijningsvormen te problematiseren.
Tegen racisme zijn is niet voldoende, het is van levensbelang om ons er actief tegen te verzetten.
Veiligheid is een wederkerig begrip
Een ander debat dat onze samenleving onder hoogspanning plaatst, is dat van geweld tegen en door politie. De dood van Adil en de beelden van de arrestatie in Anderlecht zijn misschien de enige feiten die ons nieuws naast de coronacrisis echt hebben beheerst. De beelden van de arrestaties in Anderlecht geven weer in welke moeilijke omstandigheden de politie zich te vaak moet begeven.
Evengoed voelen jongeren van niet-Belgische origine zich door de politie geviseerd. In België bestaan er weinig cijfers over etnisch profileren, maar in Nederland worden mensen met een niet-westerse migratieachtergrond 3 tot 7 keer vaker gecontroleerd dan autochtone Nederlanders. Getuigenissen over ongeoorloofde en gewelddadige politieoptredens, al dan niet ingegeven door racisme, doen de ronde.
De recente gebeurtenissen hebben mee gezorgd voor een zwaar gepolariseerd debat. Alsof je moet kiezen wie volgens jou de schuldige is: de politie of de burgers in kwestie, en nuance niet meer mogelijk is. Geweld tegen de politie valt in geen enkel geval goed te praten. Buitensporig geweld door de politie ook niet.
Zelden gaat er aandacht naar de twee grootste groepen slachtoffers van deze problematiek. De ene bestaat uit de overgrote meerderheid van de politieagenten die hun job wel correct uitvoeren, maar daarin gehinderd worden omdat ze de reputatie van de enkelingen die het verpesten met zich meezeulen. Het kwalijke gevolg daarvan is dat ze niet probleemloos voor ieders veiligheid kunnen instaan en dat ze soms mee in de klappen moeten delen, gewoon omdat ze politieagent zijn.
De tweede groep slachtoffers zijn de groep burgers die bij momenten wel degelijk onbeschoft of gewelddadig bejegend worden. Niet omdat ze het zelf gezocht hadden, maar omdat ze de verkeerde politieagent troffen. Waar blijft het beleid dat opkomt voor die twee groepen slachtoffers, in plaats van aandacht te blijven schenken aan de rotte appels in beide groepen?
De dominosteentjes vallen om
De steeds terugkerende discussies over jezelf kunnen zijn in de samenleving en de veiligheid van burgers én agenten op straat zijn als dominosteentjes die mekaar in kunnen doen vallen. De toestand in België is gelukkig nog niet zo erg als de rellen die in de Verenigde staten zijn uitgebroken naar aanleiding van de dood van George Floyd, maar de kiemen zijn er.
Waarom worden Belgen van de vierde generatie nog steeds allochtoon genoemd? Waarom zijn onze instellingen en machtsstructuren nog steeds grotendeels wit? Waarom komen partijen als Vlaams Belang ongestoord weg met de dagelijkse haat die ze aanwakkeren? Elk debat over structureel racisme in onze samenleving lijkt gereduceerd te worden tot een conflict van rechts versus links, terwijl het een woekerend probleem is dat maar niet uitgeroeid geraakt en een hypotheek legt op de hele samenleving.
Schreeuw het uit
Laten we niet wachten op repercussies zoals in de VS om de structurele problemen van racisme eindelijk aan te pakken. Als een deel van onze samenleving niet gelijk behandeld wordt, is het niet verwonderlijk dat die mensen de legitimiteit van de samenleving in vraag beginnen stellen en zich er uiteindelijk van zouden afkeren. Een situatie waarbij een deel van onze bevolking niet gelooft dat de politie er ook voor hun veiligheid en rechtvaardigheid is, is licht ontvlambaar.
Gelijke rechten voor iedereen zijn geen luxe, maar een absoluut minimum voor ieders vrijheid en ieders veiligheid. De meeste mensen zijn hier in stilte al van overtuigd. Dit geluid moet luider klinken. Zolang wij nog kunnen ademen, moeten we de longen uit ons lijf roepen tegen racisme.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier