‘Stop discussie over ‘zware beroepen’: neem 40 jaar werken als maatstaf voor het pensioen’

‘Laten we 40 jaar werkbaar werken als maatstaf nemen in de pensioendiscussie’, schrijft Dominic Van Oosterwyc van ACV. ‘Er zullen veel minder mensen uitvallen wegens langdurige ziekte of burn-out en iedereen weet op voorhand wat zijn of haar perspectief is.’

De discussie over ‘de zware beroepen’ sleept nu al een hele tijd aan. Heel wat wetenschappers, politici, werkgevers, vakbondsmensen beten hierop hun tanden stuk. En nog altijd is er géén volledige lijst met de beroepen die we zwaar vinden of niet. Alleen: is deze discussie wel wenselijk, relevant, rechtvaardig, eerlijk? Is dit nu dé oplossing om te bepalen wie al of niet vroeger met pensioen kan gaan?

In de voorbije weken en maanden werden tonnen papier en liters inkt vol geschreven over de vraag: wat is nu een zwaar beroep? Ook op de sociale media werd er druk over gebakkeleid. Het gaat al lang niet meer over een ernstig inhoudelijk debat. We zien een ideologische polemiek waarbij iedereen wel een mening heeft en overtuigd is van zijn of haar grote gelijk. Deze discussie moet vooral dienen om verdeeldheid te zaaien onder al wie werkt. Een beproefd recept van verschillende politici, partijen en werkgeversorganisaties. Als we mensen verdelen over alles en nog wat verschuift het debat weg van de echte inhoud en kunnen zij vooral hun eigengereide zin doen.

Criteria

Wie een lijst met zware beroepen wil maken, moet uitgaan van een aantal criteria. Maar ook daarover is er geen eensgezindheid. Zo vindt de ene stress wel een relevant criterium en anderen dan weer niet. Er zijn er die overdag werken geen zware arbeid vinden maar werken in ploegsystemen wel. Over fysieke arbeid is er nog wel eensgezindheid maar het wordt al een heel stuk minder als het gaat over mentale en emotioneel zware arbeid. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Betere benadering

Hoelang iemand moet werken, zou moeten samenhangen met de vraag hoelang iemand kan werken, met plezier en op een manier die genieten van een welverdiende, gezonde en zorgeloze oude dag mogelijk maakt. Als dat al niet meer kan in een rijke, goed ontwikkelde maatschappij als België, waar zijn we dan mee bezig? Voor wat voor maatschappij kiezen we dan? Onze welvaart maakt het mogelijk om te kiezen voor minder lang werken. Het gebrek aan politieke moed en het lobbywerk van bedrijven houden dat tegen.

Geslacht der engelen

De grote hamvraag is: wie of wat kan bepalen wat een zwaar beroep is of niet? Wie heeft zoveel lef om te bepalen wie zwaar werk heeft en wie niet? Op basis van mijn ervaring en ondervinding meent elke werkende mens dat hij of zij een zwaar beroep heeft. En gelijk hebben ze. Tegelijkertijd kan niemand, maar dan ook niemand, voor een ander bepalen wat een zwaar beroep is of wie geen zwaar beroep heeft. Het is allemaal maar hoe we ons werk ervaren en beleven. Wat voor de één zwaar is, kan voor een ander minder of niet zwaar zijn. Wat aanvankelijk aanvaardbaar en betrekkelijk makkelijk werk was, kan op latere leeftijd of met andere arbeidsvoorwaarden zwaarder en moeilijker worden.

Het is dus een debat over het geslacht der engelen waarbij nog altijd niemand het juiste antwoord kent. Bovendien komt er van waardig werk ook niet veel in huis. De combinatie gezin en arbeid wordt almaar moeilijker omdat we almaar flexibeler en polyvalenter moeten werken met meer onzekere arbeidscontracten en tegen soepelere loon- en arbeidsvoorwaarden. Kortom, stop met deze onzinnige discussie over de vraag op welke leeftijd iemand met pensioen kan.

Op welke leeftijd dan wel?

Laten we niet uitgaan van zware beroepen maar wel van het aantal jaren dat we werken. Als een burger 40 jaren heeft gewerkt, moet hij kunnen stoppen met werken, ongeacht de leeftijd waarop er is gestart. Dat zou veel eerlijker en rechtvaardiger zijn. Momenteel zijn er nog mensen die beginnen werken zijn op hun 15, 16 of 17 terwijl anderen hebben mogen – kunnen -voortstuderen tot 23 of zelfs 25 jaar. Deze eerste categorie van werknemers zal veel jaren meer werken met een pensioenleeftijd van 65, of later 67. Vandaar mijn pleidooi om het aantal jaren werken te gebruiken als enige voorwaarde om met wettelijk pensioen te kunnen gaan waarbij 40 jaar werken mij billijk en eerlijk lijkt.

Waarom 40 jaar?

Laten we er van uitgaan dat de mens gemiddeld 80 jaar wordt. Een verdeling 20-40-20 lijkt mij een mooie verdeling tussen de periodes van opgroeien, werken en genieten van het leven. De eerste 20 jaar van ons leven gebruiken we om te volgroeien, kennis en vaardigheden op te doen en volwassen te worden. De volgende 40 jaar stellen we onze expertise en kunde ter beschikking van de uitbouw van de welvaartstaat, door te werken. En in de daarop volgende 20 jaar plukken we de vruchten van onze noeste arbeid waarbij genieten van het leven al of niet aangevuld met vrijwilligerswerk centraal staat. Hierbij beseffend dat lang niet iedereen de gezegende leeftijd van 80 jaar mag bereiken natuurlijk.

Perfect betaalbaar

‘Onbetaalbaar!’ hoor ik politici, werkgevers en critici al roepen. Maar is dat wel zo? Nochtans is het heel simpel. Als iedereen, ongeacht welke vorm van inkomen, zijn bijdrage levert via eerlijke belastingen, kan het perfect. Voor werknemers is het duidelijk hoeveel belastingen zij betalen. Voor zelfstandigen, vrije beroepen en bedrijven is dit veel minder duidelijk door allerlei truken van de foor en dik betaalde adviezen van consultants en advocatenkantoren. Daardoor kom je tot de perverse vaststelling dat sommigen vennootschappen weinig tot zelfs geen belasting betalen. De rijkdom neemt toe, maar de kloof tussen de superrijken en armen ook. Werknemers krijgen niet hun eerlijke deel van de koek. Als dat wel zo zou zijn, dan zouden we niet zo lang werken en zouden de lonen en pensioenen stijgen. Laten we iedereen al eens belasten op de reële inkomsten en een vennootschapsbelasting heffen die in verhouding staat tot de belasting op inkomsten uit arbeid. Dan zouden we al een flink eind op de goede weg zijn!

Langer leven is langer werken?

We leven langer, dus zullen we ook langer moeten werken. Dat is het uitgangspunt van veel politici, werkgevers en wetenschappers. Hierbij wordt er altijd van uitgegaan dat we leven om te werken en niet werken om te leven. Werken moeten we doen omdat we nu eenmaal een inkomen nodig hebben. Maar ieder mens is maar een beperkte tijd op deze aardkloot: laten we ons leven vooral ten dienste van mensen stellen, en niet blindelings onderwerpen aan de heilige economie waarvoor volgens sommigen alles moet wijken.

Conclusie: hou op met de waanzinnige en nutteloze discussie over de zware beroepen en laten we 40 jaar werkbaar werken als maatstaf nemen. Er zullen veel minder mensen uitvallen wegens langdurige ziekte of burn-out en iedereen weet op voorhand wat zijn of haar perspectief is. Gedaan met onzekerheden over de leeftijd waarop werknemers met welverdiend pensioen kunnen gaan.

Dominic Van Oosterwyck is vakbondsman bij de LBC-NVK (deel van het ACV). Hij schrijft deze bijdrage in eigen naam.