‘De nood aan structurele hervormingen in ons overheidsapparaat is nog nooit zo groot geweest’, schrijft Kamerlid voor Open VLD Christian Leysen. ‘Enkel een overheid die op lange termijn kan werken, kan ons helpen.’
Beeldt u zich even in dat u vandaag voor het eerst in 2020 ontwaakt: u zou zich in een tweederangs rampenfilm wanen met een scenario dat compleet over the top is. Helaas. De werkelijkheid overtreft de fictie. Sterker nog: ‘Covid-19 is here to stay‘. Het virus neemt duidelijk géén zomervakantie. Elke dag wordt de maatschappelijke schade die het veroorzaakt méér tastbaar. Veel burgers zijn daarom ‘coronamoe’ en zijn de aanpak van de overheid beu. De huidige crisis is dan ook de grootste stresstest sinds decennia. Als we hieruit geen lessen trekken voor onze overheid; wanneer dan wel?
In tegenstelling tot wat allerhande complottheorieën beweren, overvalt de coronacrisis ons botweg. Inderdaad, door de toenemende druk op de natuur gebeurt de overdracht van infectieziekten van dier op mens makkelijker – maar tegelijk zijn we al decennia gespaard gebleven van een wereldwijde pandemie. Hierdoor lijkt het voor velen dat de mensheid na de Spaanse griep immuun zou zijn geworden voor dergelijk onheil. Niks is echter minder waar. HIV teistert de wereld al sinds de jaren 80 en ook SARS en Ebola hadden een grote impact in sommige delen van de wereld. Wetenschappers waarschuwden dan ook al jaren voor een nieuwe, grote pandemie. Bill Gates hield in 2015 een druk bekeken TED talk die door velen vandaag als profetisch wordt beschouwd. Ook de omstreden Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) riep alle overheden vorig najaar nog op om werk te maken van rampenplanning. De vraag was dus niet wanneer er een nieuwe pandemie zou uitbreken, maar wel hoe, wanneer en met welke gevolgen.
Staatskas was al leeg en corona slaat een nog groter gat in de bodem: met enkel knip- en plakwerk gaan we er niet komen.
Ondertussen weten we hoe goed we voorbereid waren: onvoldoende. Het gebrek aan een degelijke voorbereiding was in vele landen, ook in België, dramatisch merkbaar in de de eerste maanden van de crisis. Bovenop een gebrek aan crisismanagement, kwamen bij ons ook nog eens de weeffouten van ons bestel bloot te liggen. Zes staatshervormingen maakten van ons land een bestendige diplomatieke conferentie, structureel niet in staat om een crisis van deze omvang het hoofd te bieden. Dat leidt in de praktijk tot een politiek opbod tussen de beleidsniveaus, aankondigingspolitiek en politiek spierballengerol – daarbij al dan niet aangemoedigd door sommige mediakanalen. Of het nu gaat om mondkapjes verplichten in het park, warmtecamera’s inzetten om tweedeverblijvers op te sporen of de eerste avondklok invoeren sinds het vertrek van de Duitse bezetter: de publieke verontwaardiging was nooit veraf.
De bittere realiteit is dat we wellicht tussen vandaag en ver in 2021 met de grillen van het coronavirus zullen moeten leren leven. We zullen allemaal zélf onze verantwoordelijkheid moeten nemen. En helaas dus véél langer dan we willen. We voeren géén oorlog tegen het virus. Hoogstens tegen onszelf. Om de periode die voor ons ligt door te komen hebben we redelijke regels nodig die te handhaven zijn. Dat kan perfect binnen de huidige contouren van onze rechtsstaat. Het hellend vlak waarop we ons thans bevinden, door de ongetwijfeld goedbedoelde interventies van de Antwerpse gouverneur en verschillende burgemeesters, mag onze individuele vrijheid als grondrecht niet ondergraven.
De huidige gezondheidcrisis zal onze economie ingrijpend veranderen. De groei van het thuiswerken houdt auto’s van de weg, maar beïnvloedt ook de vastgoedmarkt. Distributieketens en pakjesbezorgers doen goede zaken, maar ten koste van klassieke retail. De horeca- en cultuursector beleven barre tijden door beperkende overheidsmaatregelen. Elke economische crisis kent met andere woorden zijn winnaars en verliezers.
Ons staatsapparaat gaat de coronastorm niet ongeschonden doorkomen. De staatskas was al leeg en corona slaat nu een nog groter gat in de bodem. Tal van compensaties en relancemaatregelen zijn opgegaan in een hogere spaarquote van de gezinnen. Om het gat te dichten is bij sommigen de verleiding groot om aan ‘quantitative easing‘ te doen: geld bijdrukken. Helaas, je kan het gat in de haag niet kleiner maken door er takken uit weg te knippen.
Dit alles leidt tot de bijzonder ongemakkelijke waarheid dat de noodzaak om structurele hervormingen in ons overheidsapparaat nooit zo groot is geweest. Het water staat ons nu écht aan de lippen. Met alleen maar knip en plakwerk gaan we er ditmaal dan ook niet komen.
Enkel een overheid die op lange termijn kan werken, die erin slaagt talent aan te trekken en dat wendbaar in te zetten kan ons helpen. En overheid die wellicht minder doet, maar wat ze doet beter doet. We hebben een sterke overheid nodig die mensen vertrouwen en vrijheid geeft en zo terug draagvlak opbouwt bij de burger.
Christian Leysen Ondernemer en Volksvertegenwoordiger
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier