Speelt Mathias De Clercq blufpoker in Gent?
Na 30 jaar van socialistische burgemeesters ligt de SP.A ook in Gent in de touwen. Een bewogen avond, een harde formatie.
En plotseling was Mathias De Clercq de machtigste man van Gent. Een campagne lang leek de kopman van de Gentse liberalen een ijldroom na te jagen. Geen gelegenheid ging voorbij zonder dat De Clercq zijn brandende ambitie in de verf zette om burgemeester te worden. Daarbij liet hij niet na hoog spel te spelen: zonder burgemeesterssjerp zou hij niet meer terugkeren naar het schepencollege. De zwierigheid waarmee De Clercq zich tijdens de campagne het paarse project toe-eigende, zorgde voor irritatie bij de coalitiepartners. Aftredend burgemeester Daniel Termont (SP.A) kon het in de laatste week van de campagne niet laten om De Clercq alvast veel succes te wensen… in de Kamer.
Ik moet Mathias teleurstellen: de populairste kandidaat wordt niet automatisch de burgemeester
Elke Decruynaere (Groen)
Cue naar zondagavond. Al snel is duidelijk dat het kartel SP.A-Groen een mokerslag moet incasseren en mogelijk niet langer incontournable is. In kartelkringen is de ernst van de situatie voelbaar. Even over zevenen worden SP.A-schepen Resul Tapmaz en Groen-parlementslid Evita Willaert vooruitgestuurd. Officieel is nauwelijks één stembureau op dat moment geteld, maar het kartel gaat al volop in het offensief. In de schaduw van het Gentse stadhuis benadrukt Tapmaz dat één Gentenaar op de drie voor het kartel heeft gestemd. Suggesties dat een sterk scorende Mathias De Clercq de burgemeesterssjerp kan opeisen, worden resoluut van de hand gewezen. Ook Willaert is op dat moment nog categorisch: ‘Rudy Coddens is onze enige kandidaat-burgemeester.’
Tot even voor achten een centrumrechtse coalitie in beeld komt. Met twee derden van de bureaus geteld blijkt plots mathematisch mogelijk wat weinigen vooraf denkbaar achtten: een (nipte) coalitie van Open VLD, CD&V en N-VA. Een onwaarschijnlijke mogelijkheid om dertig jaar van socialistische burgemeesters te doorbreken, en een constructie waarin Mathias De Clercq de enige mogelijke burgemeester zou zijn.
Prompt ontspint zich ter rechterzijde een paringsdans. Mieke Van Hecke, als centrumlinkse lijsttrekker van CD&V allerminst happig op een centrumrechts beleid, haast zich om te benadrukken dat haar partij absoluut weer mee wil besturen. Ook N-VA-kopvrouw Anneleen Van Bossuyt ruikt een buitenkans om ondanks verlies aan de knoppen te komen, en biedt De Clercq het burgemeesterschap aan.
‘Historisch onrecht’
Qua enthousiasme kan niemand op tegen Mathias De Clercq, die even over tienen al de overwinning opeist. Met een score van iets meer dan 25 procent halen de liberalen liefst zes extra zetels binnen. Met 24.058 voorkeurstemmen is hij met voorsprong de populairste lijsttrekker. Terwijl hij de joelende aanhang toespreekt in de Oude Vismijn belooft hij een blauwe burgemeester. Het ‘historische onrecht’ van ‘bompa’ Willy De Clercq, die in 1976 het hoogste aantal voorkeurstemmen kreeg maar buiten de coalitie werd gehouden, is volgens hem gewroken. Mathias De Clercq weet zich zegezeker: ‘Na zestig jaar krijgt Gent opnieuw een liberale burgemeester.’
Aan de kant van het kartel blijft het lange tijd stil. De radiostilte wakkert de geruchten aan dat de groenen op het punt staan om het kartel op te blazen. Want ondanks het kloeke verlies van de kartellijst, die 12 procentpunten inboet, bloeden vooral de Gentse socialisten. Van de 21 zetels die de kartellijst binnenhaalt, gaan er maar liefst 14 naar de groenen. Met amper 7 zetels is de SP.A in Gent nauwelijks één zetel groter dan de N-VA. En waar de socialisten zich haasten om te benadrukken dat de tegenvallende resultaten het kartel niet onder druk zetten, blijken de Groen-mandatarissen plots in geen velden of wegen te bekennen. Dat voedt ook op het rood-groene hoofdkwartier de geruchtenmolen. Als Groen zich los zou weken van de SP.A zou dat de weg vrij kunnen maken naar een onuitgegeven coalitie van Open VLD, Groen en CD&V.
Nooit was vijf voor twaalf een gepaster ogenblik voor een Gentse socialist om het woord te nemen. Geflankeerd door Groen-kopvrouw Elke Decruynaere spreekt lijsttrekker Rudy Coddens de rood-groene militanten toe. Ondanks de slechte score van zijn collega-socialisten benadrukt Coddens dat het kartel aan zet is. Het dak gaat er pas af wanneer Decruynaere haar steun voor het kartel bevestigt. ‘Ze zullen ons niet uit elkaar spelen’, belooft ze plechtig. In de tent is onder socialisten een zucht van opluchting voelbaar.
Even voor de blijde intrede van het rood-groene duo zijn de kansen namelijk drastisch gekeerd. De centrumrechtse meerderheid waarin De Clercq zeker was van de burgemeesterssjerp komt plotseling twee zetels te kort. Onmiddellijk is De Clercq – die een progressieve coalitie prefereert boven een ‘Zweedse’ – zijn voornaamste pressiemiddel kwijt om de burgemeesterssjerp binnen te halen. Het lijkt erop dat Mathias De Clercq te vroeg de handen in de lucht heeft gestoken. Bij Groen worden zijn claims op het burgemeesterschap met een brede glimlach beantwoord. ‘Ik heb de indruk dat Mathias er een eigen soort rekenkunde opna houdt’, aldus Decruynaere. ‘Ik moet hem teleurstellen: in Vlaanderen wordt de populairste kandidaat niet automatisch de burgemeester.’
Al lijkt het kartel niet van ganser harte stand te houden. Bij Groen voel je de frustratie over de belabberde score van de rode kartelpartner. Decruynaere benadrukt graag de kantelende machtsverhoudingen. ‘De groene golf is ook in Gent aangekomen. Ook dat is een belangrijk signaal van de Gentse kiezer. Het vorige bestuursakkoord was al het groenste van Vlaanderen. Het volgende moet nóg groener zijn.’
Even over middernacht is het duidelijk: Groen is in Gent dé king maker. Met 14 zetels is de partij slechts één zetel kleiner dan de Open VLD. De ecologisten hebben bovendien de mogelijkheid om potentiële partners tot compromissen te dwingen. Groen kan in theorie een coalitie vormen zonder socialisten, door zich los te koppelen van het kartel en met de liberalen in zee te gaan. Het kan er ook voor kiezen om zijn overwicht te verzilveren in de huidige paars-groene meerderheid, door bijvoorbeeld de burgemeesterssjerp op te eisen. En tot slot kunnen de groenen ook de liberalen onder druk zetten door hen een alternatieve coalitie voor te spiegelen. Mathematisch is het mogelijk om een coalitie te vormen tussen het kartel Groen-SP.A, CD&V en PVDA, al lijkt Groen voorlopig niet bereid om met extreemlinks te praten.
Bovendien tonen de groenen zich voorlopig terughoudend als het over het burgemeesterschap gaat. Waar Mathias De Clercq zich met zijn blufpoker een zware last op de schouders heeft geladen, houdt Filip Watteeuw de boot voorlopig af. Een groen burgemeesterschap ligt voor hem ‘op tafel’, al sluit hij ook een blauwe burgemeester niet per definitie uit.
Getergde socialisten
Bij de SP.A likt men intussen de wonden. Na dertig jaar van electorale dominantie liggen de ooit zo onaantastbaar gewaande socialisten murw in de touwen. Getergd door schandalen moesten ze begin 2017 gedoodverfd lijsttrekker Tom Balthazar slachtofferen. Ook tijdens de campagne kwamen de socialisten in de problemen, toen bleek dat verschillende sociale woningen in lamentabele staat toch nog verhuurd werden. Kartelkopman Rudy Coddens bleek meer bestuurder dan campaigner en kwam tijdens de campagne zelden uit de verf.
Voor zittend burgemeester Daniel Termont moet het een bittere pil zijn. Zes jaar geleden was hij nog ’s lands populairste burgemeester. Eén Gentenaar op de vier gaf zijn stem toen aan Termont, die een ongeziene 44.561 voorkeursstemmen verzamelde. De man die Gent de voorbije twaalf jaar op de kaart zette, laat een stad in prima vorm na, maar vrijwel zonder socialistische zetels.
Dit artikel verschijnt woensdag 17 oktober in Knack.
Verkiezingen 2018
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier