Sidi Larbi Cherkaoui: ‘Ik ben altijd in beweging en ga geen uitdaging uit de weg’

Sidi Larbi Cherkaoui regisseert bij Opera Vlaanderen Satyagraha, een opera uit 1980 waarin componist Philip Glass het leven van Mahatma Gandhi (1869-1948) centraal stelt.

Satyagraha wordt dezer dagen ook in New York, Los Angeles en Amsterdam opgevoerd. Kunt u dat verklaren?

Sidi Larbi Cherkaoui: Er is behoefte aan de boodschap die deze opera uitdraagt. Glass inspireerde zich enerzijds op de scharniermomenten uit het leven van Gandhi, zoals de periode die hij in Zuid-Afrika doorbracht. Anderzijds put hij uit de Bhagavad Gita, een episch gedicht dat deel uitmaakt van de Mahabharata, een Indiaas epos. Glass verwerkte alles níét tot een werk waarin hij Gandhi heilig verklaart, maar creëerde een opera in drie bedrijven waarin hij toont hoe ook anderen de ideeën van de Indiase leider over geweldloos verzet en de kracht van de waarheid – ‘ satyagraha‘ in het Sanskriet – hebben vertolkt. In het eerste bedrijf focust Glass op Leo Tolstoj, het tweede wijdt hij aan de Indiase dichter Rabindranath Tagore, in het derde portretteert hij Martin Luther King.

Ik kies voor bewegingen die je in Glass’ muziek kunt herkennen: cyclische, repetitieve bewegingen zoals die van spiralen en golven.

Onze versie is een coproductie met Theater Basel en Komische Oper Berlin. Toen Laura Berman, de directrice van Theater Basel, me vroeg om te regisseren, was ik verrast. Ik kende Glass’ werk niet, maar ik hield er meteen van. De muziek, die repetitief is en eenvoudig lijkt maar erg complex is, en de tekst, in het Sanskriet, voeren je mee. Het is bijna meditatie.

U bent artistiek leider van Ballet Vlaanderen, en dus voegt u er dans aan toe. Hoe doet u dat?

Cherkaoui: De dans brengt rust én toont hoe alles aldoor in beweging is. Zo ervaar ik het leven. Ik voel me als een perpetuum mobile: ik ben altijd in beweging en ga geen uitdaging uit de weg, ook al zet ik mezelf daardoor onder druk. Zowel de dansers, de zangers als ons fantastische koor bewegen continu.

Ik kies voor bewegingen die je in Glass’ muziek kunt herkennen: cyclische, repetitieve bewegingen zoals die van spiralen en golven. Tijdens het slotlied, een lied over hoe de rechtvaardigheid telkens opnieuw geboren wordt, bewegen alle performers als één golf. Naar die scène kijken is als turen naar de zee.

Ook het decor beweegt.

Cherkaoui: Ja, net als de uit laagjes opgebouwde kostuums van Jan-Jan Van Essche. Decorontwerper Henrik Ahr heeft zich laten zich inspireren door Dogville van Lars von Trier. Het dorp in die film is niets meer dan krijtlijnen op een vloer. Het speelvlak van Satyagraha is een donkergrijs krijtbord dat tijdens het stuk even zweeft. We werken ook met witte verf: hoe verder het stuk vordert, hoe meer ruimte die verf inpalmt en hoe meer de scène als de Melkweg begint te ogen.

Vorige maand hebt u Stoic gemaakt, in de Göteborg Opera. Is het toeval dat het decor ook toen betongrijs was?

Cherkaoui: Ja. Kunstenaar en decorontwerper Hans Op de Beeck werkt vaak met die kleur.

Ik heb me zó geamuseerd met Stoic. De titel verwijst naar het stoïcisme, een filosofische leer waar ik nu veel aan heb om me niet te laten overmeesteren door de indrukken die mijn leven – ik vlieg voor mijn werk letterlijk de wereld rond – me bezorgt. Ik grijp in Stoic terug naar taferelen uit het dagelijks leven, en er zit veel humor in. Die creatie komt nog naar België, maar eerst is het tijd voor Satyagraha. Dat is geen grappig stuk, wel een wervelend manifest met een klare boodschap: samen staan we sterk tegen onrecht.