Vrijheid tegenover stedelijke gemeenschappelijkheid: Gwendolyn Rutten en Johan Vande Lanotte debatteerden op de Antwerpse Boekenbeurs in het kader van de Knackdag over het maatschappijmodel waarmee zij naar de verkiezingen willen trekken.
Gwendolyn Rutten, voorzitster van Open VLD, en SP.A-oudgediende Johan Vande Lanotte hebben alvast een ding gemeen: ze schreven dit jaar allebei een boek over hun visie op de moderne samenleving. En dat op een moment dat het dominante discours over identiteit en maatschappij vooral uit de hoek van N-VA lijkt te komen. Elk op hun eigen manier waarschuwen de twee politici voor valse vijandsbeelden.
Bij Rutten is de vrijheid van de liberale democratie het hoogste goed. Het verleidde haar eerder dit jaar tot een uitspraak die nogal wat stof deed opwaaien. ‘Wat ik gezegd heb, is dat de liberale democratie een superieure manier van samenleven is. Dat betekent: een betere samenleving dan ik in de rest van de wereld zie. Maar wij lijken wel beschaamd voor onze samenleving. We durven de spelregels ervan amper nog verdedigen. We mogen trots en fier zijn, en we moeten beter durven uitleggen hoe die manier van samenleven werkt. En dat is op basis van vrijheid.’
‘Ik ben zelf niet gelovig, maar ik verdedig wel de vrijheid om te geloven. Dat gezegd zijnde: we zijn natuurlijk wel een seculiere samenleving,’ klinkt het. ‘Wij kennen een duidelijke scheiding van kerk en staat. Als ik vind dat die scheiding er moet zijn voor de katholieken, vind ik dat dat ook geldt voor andere godsdiensten.’
Je kan je niet afzetten tegen de islam door de u0022judeo-christelijkeu0022 traditie te verdedigen.
Rutten roemt daarbij de consequente houding van de liberalen: ‘Er zijn enerzijds de cultuurrelativisten, en anderzijds de moslimhaters – zet daar Vlaams Belang maar bij. Ik vind dat bijvoorbeeld N-VA daar soms met een dubbele tong spreekt. Je kan niet voor de scheiding tussen kerk en staat zijn, maar dan enkel tegen moslims optreden. Je kan niet én een kerststal in Lubbeek verdedigen, én de scheiding tussen kerk en staat. Je kan je niet afzetten tegen de islam door de “judeo-christelijke” traditie te verdedigen: dat zijn ook twee religies hé.’
Vande Lanotte van zijn kant ziet de zaken enigszins anders. ‘Ik vind niet dat onze samenleving een liberale democratie is. We hebben een sociale welvaartstaat die democratisch is – maar daarom is zij ook liberaal en ik sociaaldemocraat.’ In zijn pamflet De stad en de wereld vertrekt hij niet vanuit de vrijheid maar vanuit de stedelijkheid. Die vraagt een ‘identiteit gebaseerd op wat we delen. Een thuis die gebaseerd is op iets positiefs, iets dat mensen verenigt. Ik ga geen campagne voeren over een identiteit, maar over een positieve stedelijkheid,’ zegt hij.
‘Veel mensen hebben een vijand nodig omdat ze geen gemeenschappelijkheid hebben. Hun enige gemeenschappelijkheid is zich afzetten tegenover iets anders. We verwijten moslims dat ze klagen dat vrouwen een minirok dragen. Terecht, ze hebben daarover niet te klagen. Maar we verwijten onszelf niet dat wij klagen dat moslims een hoofddoek dragen. Dat moeten wij ook niet doen.’
Vrijheid vroeger en nu
Hét toonbeeld van de moderne, nieuwe vrijheid volgens Rutten: de disruptieve economie, zeg maar de Ubers van de wereld. Onbegrijpelijk dat vakbonden zich tegen die evolutie verzetten, schrijft Rutten in haar boek. ‘Ik denk dat vakbonden nog wel degelijk een rol hebben, misschien zelfs een grotere dan ze vandaag vaak spelen – maar ze moeten zichzelf heruitvinden, en afstappen van oude regels uit de oude tijd.’
‘Dingen die we in het verleden heel erg nodig hadden, zoals vakbond: dat was toen een vorm van vrijheid. Maar de regels uit de vorige eeuw zorgen er vandaag voor dat de nieuwe disruptie tegengewerkt wordt. Onze handelaars concurreren met het internet, dat 24/7 beschikbaar is. Kijk dan eens naar ons arbeidsrecht: dat stipuleert vooral wanneer we niet mogen werken. We hebben nood aan nieuwe regels.’
Ik was het er ook altijd mee eens dat men in ons land tot twaalf uur ’s nachts moest kunnen werken. Waar ik het niet eens mee ben, is dat bedrijven meer vragen en er niet voor wil betalen.
‘Wie iets koopt bij bol.com: dat is onze koopkracht die in Nederland zorgt voor tewerkstelling. De realiteit is dat zo’n disruptie hier niet gebeurt. Wij missen die nieuwe economiën volledig. Ik heb het niet dan niet over Bol.com, maar over de JBC en Torfs, over de kleine handelaars: die willen internetbankieren, die willen via internet verkopen.’
‘Hebben we jobs verloren? Ja, dat kan ik niet ontkennen,’ springt Vande Lanotte haar bij. Maar de ‘race to the bottom‘ mag niet ten koste gaan van de rechten van werknemers, waarschuwt hij. ‘Het klopt dat veel mensen flexibeler zullen moeten zijn. Ik was het er ook altijd mee eens dat men in ons land tot twaalf uur ’s nachts moest kunnen werken. Waar ik het niet eens mee ben, is dat bedrijven meer vragen en er niet voor wil betalen. Dat is een eenzijdig principe.
Tussen de belangen van de werknemers en de mogelijkheden van de door het internet vooruitgestuwde economie ziet Rutten nog wel enkele punten die voor verbetering vatbaar zijn. ‘Ik vind het volledig absurd dat we hier een wet hebben die bepaalt wanneer de nacht officieel begint, en een wet die bepaalt wanneer de nacht gedaan is. Dat is in Vlaanderen zes uur en in Brussel zeven uur – en dat is trouwens de reden dat onze vliegtuigen niet fatsoenlijk kunnen opstijgen.’
Maar ook daar heeft Vande Lanotte begrip voor. ‘In een complexe maatschappij leiden eenvoudige regels altijd tot ongelijkheid.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
