Een dubbele financiële uppercut voor ons land: ratingbureau Fitch verlaagt de kredietwaardigheid van België naar een historisch dieptepunt, Standard & Poor’s degradeert op hetzelfde moment het Brussels Gewest. Wat betekent dat voor onze portemonnee?
Het ratingbureau Fitch verlaagt de kredietwaardigheid van België van AA- naar A+. Dat is het laagste niveau dat België ooit bereikte, sinds ratingbureaus de kredietwaardigheid van landen waarderen, midden de jaren 1980.
Fitch zegt al sinds maart 2023 dat de vooruitzichten voor ons land negatief waren en dat de kans op een ratingverlaging reëel was omdat de maatregelen om de begroting op orde te zetten uitbleven. Nu oordeelt Fitch dat de begrotingsmaatregelen van de regering-De Wever ontoereikend zijn.
De rating A+ is ook de laagste in vergelijking met onze buurlanden. Nederland en Duitsland hebben nog steeds de hoogste rating (AAA). In maart bevestigde Fitch nog de rating AA- voor Frankrijk.
De verlaging van de rating van België door Fitch zal ervoor zorgen dat wij in de toekomst tegen een hogere rente zullen moeten gaan lenen. En de rentefactuur was de laatste tijd al opgelopen. De rentelasten op de schulden stijgen voor het tweede jaar op rij. We zullen dit jaar 9,9 miljard euro aan rente uitgeven.
We zullen dit jaar 9,9 miljard euro aan rente uitgeven.
De stijging van de rente-uitgaven kwam voor een deel door de hogere rentevoeten die we al kregen opgelegd voor nieuwe leningen. Maar de voornaamste oorzaak is de stijging van onze schuldgraad. Het Planbureau ziet die overheidsschuld bovendien nog stijgen de volgende jaren: van 104,7 procent dit jaar naar 117,6 procent in 2029 en 120,8 procent een jaar later. Met de ratingverlaging van Fitch dreigt de rentefactuur nóg hoger op te lopen. Allemaal geld dat niet voor iets anders kan worden gebruikt.
Extra maatregelen
De verlaging van Fitch volgt nadat de Nationale Bank vorige week had benadrukt dat de maatregelen van de regering-De Wever onvoldoende waren om de overheidsfinanciën opnieuw op het goede spoor te krijgen.
De Nationale Bank waarschuwde daar in februari, snel na de start van de regering-De Wever, al voor. ‘Met de regering-De Wever beweegt wat op het vlak van structurele hervormingen van de arbeidsmarkt, pensioenen enzoverder, maar of dat voldoende zal zijn om het overheidstekort significant te laten dalen?’, vroeg gouverneur Pierre Wunsch van de Nationale Bank zich af na het lezen van het regeerakkoord. Hij gaf toen zelf als antwoord: ‘Ik vrees dat het overheidstekort ook de volgende jaren onder regering-De Wever een probleem blijft.’
Begin deze week kwam ook het Planbureau met een duidelijke waarschuwing: ‘De structurele en begrotingsmaatregelen van de federale regering hebben een positieve invloed op de werkgelegenheid en verminderen de overheidsuitgaven. Maar desondanks volstaan ze niet om tegen 2030 het minder gunstige internationale economische klimaat, de militaire uitgaven, de fiscale hervorming en de stijging van de interestlasten te compenseren. Daardoor blijven het overheidstekort en de overheidsschuld groeien’, zei Baudouin Regout, commissaris bij het Federaal Planbureau. En hij besloot: ‘Extra beslissingen om de overheidsfinanciën op orde te krijgen, zijn onafwendbaar.’
Het is uitkijken of de regering-De Wever in staat zal zijn om extra maatregelen te nemen. ‘We doen veel, maar nog niet genoeg’, liet premier Bart De Wever (N-VA) zich al ontvallen. Vraag is of de regeringspartijen daar ook zo over denken en zo ja, of ze voor de oplossing in dezelfde richting willen gaan. De regering heeft het nu al moeilijk met het dossier rond de meerwaardebelasting , dat gekoppeld is aan de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd.
Als de regering er niet in slaagt om verder te hervormen, zullen andere ratingbureaus allicht het voorbeeld van Fitch volgen en ook overgaan tot een ratingverlaging van België. Wat de rentefactuur nóg hoger kan doen oplopen.
Hiervoor is de voorbije jaren herhaaldelijk gewaarschuwd, ook door Knack.Het spilzieke beleid van de vorige regering heeft ervoor gezorgd dat we vandaag geen financiële buffer hebben en wel een grote overheidsschuld. Maar dat ontslaat de regering-De Wever niet van de plicht om een spoedoverleg te houden over nieuwe maatregelen die de overheidsfinanciën rechttrekken.
Desastreus Brussel
Gelijktijdig, maar onafhankelijk van Fitch, verlaagde het ratingbureau Standard & Poor’s (S&P) de rating van het Brussels Gewest. In maart vorig jaar, vlak voor de regionale verkiezingen, verlaagde S&P al eens de kredietscore voor Brussel naar A+. Nu wordt de kredietscore verlaagd naar A, met een negatief vooruitzicht.
Het commentaar van Fitch: ‘De negatieve vooruitzichten weerspiegelen het risico dat het financieel beheer er niet in slaagt de geplande kostenbesparende maatregelen door te voeren om de hoger dan verwachte tekorten terug te dringen. De negatieve vooruitzichten houden ook rekening met de mogelijkheid dat de institutionele afspraken tussen de federale overheid en de gefedereerde entiteiten (regio’s en gemeenschappen) verzwakken.’
De verlaging door S&P is dus in de eerste plaats het gevolg van de desastreuze financiële toestand van het Brussels Gewest, waar Sven Gatz (Open VLD) de laatste minister van Financiën en Begroting was. Vorig jaar gaf het Brussels Gewest 8 miljard euro uit, maar had het slechts 6,3 miljard aan inkomsten. Er was dus een tekort van 1,7 miljard. Brussel torst een schuld van 15,6 miljard en moet jaarlijks 395 miljoen aan rentelasten betalen.
Op de openbare omroep RTBf verklaarde het hoofd van de studiedienst van de Nationale Bank, Xavier Debrun, vorige maand dat de Brusselse cijfers vergelijkbaar zijn met de toestand van de Griekse overheidsfinanciën in 2010. Dat was vlak voordat Griekenland gered moest worden van een faillissement.
Ook het Brussels Gewest zal allicht meer rente moeten betalen als het gaat lenen. Het is ook uitkijken hoe de privébanken zullen reageren: zullen zij Brussel blijven financieren? Vorig jaar was Belfius van plan om de kredietlijnen op korte termijn voor het Brussels Gewest te verlagen van 500 miljoen naar 200 miljoen euro, maar dat ging uiteindelijk niet door. Ook ING hield haar kaskrediet van 500 miljoen aan. Dat kan nu na de ratingverlaging opnieuw ter discussie worden gesteld.
Failed state
Al meer dan een jaar wordt gepoogd om een Brusselse regering te vormen, zonder dat er ook maar één millimeter vooruitgang wordt geboekt. Van een echt beleid is daardoor geen sprake. Of de ratingverlaging van S&P de regeringsvorming kan versnellen, is zeer de vraag.
De ratingverlaging van S&P komt een dag nadat de Brusselse regering in lopende zaken in een brief de Europese instellingen om financiële steun had gevraagd voor infrastructuurwerken op het Schumanplein. Premier De Wever reageerde daarop verontwaardigd: ‘Ze hebben ons belachelijk gemaakt door te zeggen: “Openbare werken in Brussel? We kunnen dat niet meer betalen. Zou je alsjeblieft een centje willen geven?”.’ De Wever concludeerde dat Brussel ‘een failed state’ is.
De premier zei ook nog: ‘Als Brussel een failed state is, dan zal ik hun IMF zijn. Ik wil gerust helpen, maar dan zal men toch aan een aantal voorwaarden moeten voldoen. Brussel zal moeten saneren. En zal zich met de veiligheidsproblematiek moeten bezighouden.’
Als de federale overheid het Brussels Gewest inderdaad financieel zou moeten bijspringen, dan komt dit land op onbekend institutioneel terrein en zal de financiering van de regio’s al snel op tafel komen.
De ratingverlagingen van België en Brussel hebben verstrekkende gevolgen voor de toekomst van ons land en onze portemonnee. De woorden van gouverneur Pierre Wunsch over onze slechte overheidsfinanciën daarbij indachtig: ‘Wat niet houdbaar is, kan niet blijven duren.’