Europese thema’s dringen hoe langer hoe meer de nationale arena binnen, waar ze in aanraking komen met de communautaire spanningen in ons land. ‘Zowel N-VA als de PS staan sinds de verkiezingen van vorig jaar onder druk van partijen die het Europese project niet bepaald genegen zijn.’
Migratie, klimaat, corona, handel … Grensoverschrijdende en Europese thema’s dringen alsmaar vaker door tot in de nationale politieke arena. Tegen de achtergrond van de moeizame regeringsonderhandelingen botsen die steeds meer met de communautaire breuklijnen in ons land. De laatste maanden gebeurde dat wel erg nadrukkelijk tussen usual suspects : de N-VA en de PS.
Green Deal
Midden januari stelde Europees commissaris Frans Timmermans (S&D) binnen het kader van de Green Deal, het vlaggenschip van de Europese Commissie, het zogenaamde Rechtvaardige Transitiefonds voor. Met een bedrag van 7,5 miljard euro wil de Commissie op basis van een resem parameters (relatieve uitstoot, armoedecijfers …) achtergebleven regio’s een extra duwtje in de rug geven. Een duwtje, geen duw: in het geheel van de Green Deal kunnen de lidstaten via allerlei andere fondsen een bedrag ophalen dat tientallen keer hoger ligt dan de som van 7,5 miljard die Timmermans voorstelt.
Volgens de voorgestelde verdeelsleutel van het Transitiefonds kan België beroep doen op een bedrag van 68 miljoen euro, dat volgens de parameters uitsluitend naar drie arrondissementen zou gaan in de Waalse provincie Henegouwen. Vlaams minister van Omgeving en Energie Zuhal Demir (N-VA) doopte de Green Deal om tot een Mean Deal. Niet geheel onbegrijpelijk: wie geen geld ontvangt via het Transitiefonds kan evenmin beroep doen op andere publieke en private leningen om de overgang naar duurzame energie te begeleiden. De Vlaamse regering is nog steeds vragende partij voor een deel van de Waalse koek. ‘Zelfs een symbolische bijdrage van 10.000 euro zou volstaan’, valt te horen in Vlaamse kringen.
Zowel N-VA en PS zitten tegen de achtergrond van de regeringsvorming al een tijdlang in hun ideologische loopgraven.
Delen van de voorgestelde Green Deal – die bestaat uit een heleboel maatregelen die de komende jaren op alle domeinen nog verder zullen ontwikkeld worden – moeten nog worden goedgekeurd door de lidstaten en het Europees Parlement. In de wandelgangen valt reeds te horen dat België zich op Europees niveau naar alle waarschijnlijkheid zal onthouden op aspecten van de Green Deal. De reden is dat vooral de N-VA vreest dat snelheid van de energieomslag en de CO2-neutraliteit tegen 2050 niet haalbaar is zonder dat een deel van het bedrijfsleven Vlaanderen vaarwel zegt.
Mercosur
Rond dezelfde periode stemde het Waals Parlement tegen het zogenaamde Europese Mercosurakkoord met vier Zuid-Amerikaanse landen (Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay). Volgens de Waalse regering en het parlement vormen sommige aspecten van het voorlopige akkoord een bedreiging voor de landbouw en de voedselveiligheid. Het doet wat denken aan de CETA-saga in 2016 toen Paul Magnette, de voorganger én opvolger van Elio Di Rupo, het nationale luik van het gemengde vrijhandelsakkoord met Canada tegenhield.
Europees Parlementslid Geert Bourgeois (N-VA) liet begin februari optekenen dat Wallonië ‘met de welvaart van de Vlamingen speelt’ en ‘Vlaanderen gegijzeld houdt’. In ieder geval kan de Waalse regering de goedkeuring van het nationale luik van Mercosur op eigen houtje tegenhouden. Alle entiteiten moeten het namelijk unaniem eens geraken vooraleer het Mercosurakkoord het levenslicht ziet. Als de regering-Di Rupo tegen de zin van N-VA voet bij stuk houdt, dan blijft een Belgisch standpunt in de Europese Unie en bijgevolg de ratificatie van de handelsovereenkomst uit.
In de rest van de Unie weet men al lang dat België uit twee democratieën bestaat.
Vorige zomer kwam het overigens al tot een Belgische patstelling over Europese vrijhandelsakkoorden. België werkte toen samen met Nederland aan een Europees voorstel om duurzame ontwikkeling en handel nog sterker aan elkaar te koppelen via bijkomende klimaatdoelstellingen en betere afdwingbaarheid van zulke voorwaarden. Maar na een interne Belgische twist belandde de tekst voorgoed in de koelkast en koos Nederland het hazenpad. Samen met Frankrijk stelde Nederland vorige week dan maar een eigen gezamenlijke tekst voor. België werd niet betrokken.
Corona
Een tweetal maanden na de uithaal van Demir verkeerde de Europese Commissie in moeilijkheden. Wanneer het coronavirus de lidstaten tot nationalistische reflexen noopt, tracht commissievoorzitter Ursula von der Leyen (EVP) zich opnieuw op het voorplan te boksen met een investeringsfonds voor het coronavirus (CRII) ter waarde van 37 miljard euro. Het fonds maakt geen nieuw geld vrij, maar geeft de lidstaten de mogelijkheid om de reeds toegewezen bedragen uit de Europese investerings- en structuurfondsen (ESI) aan de gevolgen van de pandemie te besteden. Ondanks de herbestemming blijft de verdeling tussen de lidstaten en de regio’s dezelfde, waardoor het Waalse gewest meer middelen krijgt dan het Vlaamse.
Dat zorgt in het Errerahuis, waar de Vlaamse regering verzamelen blaast, voor de nodige wrevel. De N-VA is de enige partij in de Europese Unie die zich geheel onthoudt bij de stemming in het Europees Parlement. Omdat de Vlaamse regering het niet eens geraakt met de andere Gewesten, de Gemeenschappen en het federale niveau moest België zich een maand geleden als enige Europese lidstaat onthouden bij de stemming over het CRII. Enkele dagen nadien versoepelt de Commissie de regels zodat de herbestemde bedragen – weliswaar onder voorwaarden – gemakkelijker tussen de regio’s binnen de lidstaten kunnen vloeien.
De federale diplomatie is bijzonder goed getraind om voorstellen af te wateren en zo iedereen mee in bed te trekken. Maar dat is de laatste tijd bijzonder moeilijk.
Maar dat lost het communautaire probleem helemaal niet op. Nadat de Europese meerjarenbegroting in 2013 werd goedgekeurd, sloten de gewesten en gemeenschappen een onderling akkoord over de intra-Belgische verdeling van de Europese middelen. Om de opdeling van het Europees bedrag te wijzigen, moeten de regering-Di Rupo en de regering-Jambon in de praktijk een Zuid-Noord-transfer overeenkomen. Maar ook op dat vlak zit er geen schot in de zaak.
Loopgravenoorlog
De verschillende Europese voorkeuren zijn niet helemaal nieuw. Toen N-VA in 2014 in de federale Zweedse regering stapte, probeerde de partij al meer aansluiting te vinden bij de Noord-Europese lidstaten. Maar nu zowel de PS als de N-VA niet langer op federaal niveau vertegenwoordigd zijn en de verkiezingsuitslag van 26 mei de kaarten grondig heeft herschud, worden de spanningen verder op de spits gedreven. Ook het feit dat Vlaams minister-president Jan Jambon de portefeuille van Buitenlandse Zaken naar zich toe heeft getrokken, zorgt voor een versterking van die dynamiek.
De federale diplomaten zijn doorgaans eerder belgicistisch, maar zijn deels afhankelijk van wat er in de gewesten en de gemeenschappen besloten wordt.
‘Zowel N-VA als de PS staan sinds de verkiezingen van vorig jaar onder druk van partijen die het Europese project niet bepaald genegen zijn. Tegen de achtergrond van de moeizame federale regeringsonderhandelingen zijn de twee partijen bovendien niet vertegenwoordigd op federaal niveau. Nu de meer pro-Europese partijen daar de plak zwaaien kunnen ze enkel via de deelstaten oppositie voeren tegen het Europese beleid van de federale regering’, vertelt professor Europese politiek Steven Van Hecke (KULeuven).
Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (SP.A/S&D) meent van wel: ‘Zowel N-VA en PS zitten tegen de achtergrond van de regeringsvorming al een tijdlang in hun ideologische loopgraven. Een bijzonder kwalijke evolutie: tot een paar jaar geleden was België een van de voortrekkers van het Europese project. Die allure dreigen we te verliezen als de gewesten de hakken in het zand blijven zetten. Het recente Frans-Nederlandse voorstel over duurzame doelstellingen en handel bewijst dat een verstandige middenweg perfect mogelijk is’, aldus Van Brempt.
Europees Parlementslid Geert Bourgeois (N-VA/ECR) voelt zich naar eigen zeggen niet aangesproken. ‘Wij benaderen bijvoorbeeld de Green Deal helemaal niet ideologisch. Natuurlijk is de energieomslag belangrijk, maar we moeten ook kijken naar wat haalbaar is voor Vlaanderen. Het gros van de Europese voorstellen die de PS doet zijn voor Vlaanderen gewoonweg niet verteerbaar. Of ik me zorgen maak over de geloofwaardigheid van ons land op het Europese niveau? In de rest van de Unie weet men al lang dat België uit twee democratieën bestaat’, zegt Bourgeois.
Een Vlaams diplomaat merkt op voorwaarde van anonimiteit op dat vooral de Belgische diplomatie het slachtoffer is van de hele kwestie. ‘De federale diplomatie is bijzonder goed getraind om voorstellen af te wateren en zo iedereen mee in bed te trekken. Maar dat is de laatste tijd bijzonder moeilijk.’ Van Hecke bevestigt: ‘De federale diplomaten zijn doorgaans eerder belgicistisch, maar zijn deels afhankelijk van wat er in de gewesten en de gemeenschappen besloten wordt. In de Brusselse bubbel beseft men hoe langer hoe meer dat België een zorgenkind aan het worden is.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
