‘Er is nog marge’, zei Bart De Wever een paar jaar geleden over het bijsturen van het temperament van Zuhal Demir. Aan de start van het nieuwe schooljaar lijkt de minister van Onderwijs inderdaad wat kalmer geworden. Maar zal dat haar helpen om het lerarentekort op te lossen?
Zou het kunnen dat onze minister van Onderwijs een beetje rustiger is geworden? Zuhal Demir zegt nog altijd fluks wat ze vindt, maar de N-VA’ster durft ook al eens wat langer te overleggen met anderen. Naar eigen zeggen doet ze dat tegenwoordig zelfs ‘heel veel’. Het is tekenend – maar ook een goeie zaak – dat een minister die de wetten van het ‘smartphonenieuws’ als geen ander beheerst een … smartphoneverbod in het onderwijs heeft uitgevaardigd. Minder oneliners, meer beleid? Zuhal Demir is een beetje saaier geworden, en dat is een compliment.
Eén leraar voor negen leerlingen
Dat wil niet zeggen dat alle problemen opgelost zijn. Onderzoek naar het lerarentekort – een van Demirs grootste uitdagingen – herhaalt de vaststelling dat Vlaanderen vergeleken met het buitenland erg véél leraren heeft: ruwweg 1 leraar per 9 leerlingen. Tegelijk krijgen veel leerlingen nog altijd geen lessen Nederlands, Frans of wiskunde omdat scholen de geschikte leerkrachten niet vinden.
Dat is een paradox die alleen maar verklaard kan worden door de vele taken die het onderwijs er de laatste jaren heeft bijgekregen. We hebben veel leraren, maar ze staan te weinig voor de klas. De oplossing van Demir is simpel. Zorg ervoor dat de leraren weer doen waar ze het beste in zijn: lesgeven.
Dat lijkt het ei van Columbus, maar dat is het niet. Demir snoeit al langer lustig in allerhande overbodige subsidies en overheidsopdrachten. Denk bijvoorbeeld aan de opleidings- en loopbaancheques – Demir is ook minister van Werk – of het geld voor de ‘hobby-opleidingen’ bloemschikken of theesommelier. Zeker als het over die goed gekozen voorbeelden gaat, is dat terecht. Het is de kern van de cruciale oefening die tegenwoordig het ‘kerntakendebat’ heet. We moeten besparen, dus snijden we eerst weg wat makkelijk gemist kan worden. Prima.
Denkt minister Demir dat scholen het zonder ICT-beheerders kunnen stellen? Kunnen we echt zonder remediëring voor zwakkere leerlingen?
Bloemschikken
Maar het is geen wonderoplossing. Ten eerste heb je liever een samenleving waarin minder gefortuneerde Vlamingen die hobby’s kunnen blijven beoefenen, dan een samenleving waarin dat niet kan. Minder steun is en blijft een verarming.
Ten tweede zal het niet bij de bijna karikaturale voorbeelden van bloemschikken of lessen Arabisch blijven. Het is nooit een slecht idee om naar de overheidsuitgaven te kijken, maar wie echt moet besparen zal verder moeten gaan dan die ‘quick wins’. Zo veel geld valt daar nu ook weer niet te rapen.
Gepensioneerde leerkrachten
Schooldirecties zijn er als de kippen bij om Demir gelijk te geven als ze zegt dat leraren vooral voor de klas moeten staan. Maar wie zal dan de taken overnemen van het onderwijzend personeel dat nu soms níét voor de klas staat? Of denkt de minister dat scholen het zonder ICT-beheerders kunnen stellen? Kunnen we echt zonder remediëring voor zwakkere leerlingen?
Nee, en dat weet Demir ook wel. Daarom doet ze de facto een beroep op het engagement van leraren, die er ‘gewoon’ een aantal extra taken zullen moeten bijnemen. En daarom stuurt ze brieven naar gepensioneerde leerkrachten met de vraag of ze toch niet nog een paar jaar willen bijspringen. Dat is allemaal lovenswaardig, maar de bottomline blijft dezelfde: we zullen het met minder moeten doen – of we zullen het zelf moeten doen. Minder extra taken, of harder werken: dat is de keuze.
David Cameron
Het doet een beetje denken aan de ‘Big Society’ van de voormalige Britse premier David Cameron, of – iets minder glamoureus – aan de ‘vermaatschappelijking van de zorg’ van voormalig minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V). Dat was allemaal marketingtaal voor: we zullen harder moeten werken en het meer zelf moeten doen, of voor onze buurman, onze hulpbehoevende moeder. Wilt u nog een paradox? In tijden van hyperindividualisme wordt uw sociaal netwerk van levensbelang.
Onderwijs is een gigantische bevoegdheid. Van elke honderd euro die de Vlaamse overheid uitgeeft, gaat er maar liefst 30 naar onderwijs. Het siert Demir dat ze op de kleintjes wil letten. Het siert haar ook dat ze vraagt om solidariteit in moeilijke tijden. Het goede nieuws is dat de meeste Vlamingen – en zeker de meeste leerkrachten – bereid zijn om die solidariteit op te brengen.
Maar iedereen die eens vijf minuten níét op de smartphone zit, weet: dat kan alleen maar goed blijven gaan als de solidariteit zich niet beperkt tot de middenklasse. Ook de sterkste schouders – de one percent – moeten meedoen. Daar is minister Demir het overigens niet noodzakelijk mee oneens.
Misschien moet ze de top van haar partij ook daar eens van overtuigen.
