De prijs van een pakje friet is dé symboolkwestie geworden in het begrotingsdebat van de voorbije dagen. In ‘Tussen Wetstraat en Wall Street’ fileren Jan De Meulemeester (Trends Z) en Bert Bultinck (Knack) hoe een banale btw-verhoging op afhaalmaaltijden zo veel deining teweegbrengt. Zijn de inspanningen die de regering van de burgers vraagt eerlijk verdeeld? En ze hebben het over Frédéric De Gucht, die de stem van de ondernemers wil zijn versus de regering-De Wever.
De verhoging van 6 naar 12 procent op frieten, snacks en andere ‘take away’-maaltijden raakt een zeer gevoelige snaar. Niet omdat de sector op zijn kop staat, maar omdat frieten iets oer-Belgisch zijn. Een concreet, bekend, betaalbaar product in frietland: zo’n 80 procent van Vlamingen passeert maandelijks langs de frituur. Ruim de helft doet dat wekelijks.
‘Je geeft de mensen iets heel tastbaar om over te klagen’, zegt Jan De Meulemeester. ‘Politici van de oppositie grijpen de kans gretig. Vincent Van Quickenborne (Open VLD) noemde ons “een volk van hard werken, feesten én frieten”, en zelfs Groen hing een speech op aan de frieten.’
‘Stop met zagen’
‘Toen Frank Vandenbroucke in de Kamer zei dat een frituurbezoek hem amper 25 eurocent meer zou kosten – en dus maximaal een bestelling van 4 euro doet, een kleine eter dus – besloot hij zijn tussenkomst met “stop met zagen over die frieten”. Maar die friettax is natuurlijk een dankbaar doelwit voor de oppositie.’
Achter de frieten schuilt een veel breder begrotingspakket van 8 tot 9 miljard euro, met wel degelijk een nadruk op de ‘beheersing van de uitgaven’, zoals de regering het noemt. Een van de zwaarste onderdelen: de beperking van de groei in de gezondheidszorg. Dat die groeinorm daalt—van 3 naar 2,5 procent.
Sjoemelsoftware
‘Klinkt technisch, maar dat zal voelbaar worden in medische budgetten en prijzen’, zegt Bert Bultinck. ‘Daarnaast is er het complexe energieluik, waarin geen btw-verhoging komt op gas, maar wel hogere accijnzen mét btw erop.’ ‘Sjoemelsoftware’, noemt Bultinck het.
En plots duikt een communautaire logica steeds vaker op: gas treft vooral Vlamingen; stookolie is gangbaarder in Wallonië. Jan De Meulemeester: ‘Samengevat klinkt het nu: de Vlamingen moeten betalen, de Walen worden harder aangepakt. Waarmee ik kort door de bocht ga. Maar er is de accijns op gas, Vlamingen beleggen meer, ze verdienen meer dus leveren meer indexering in, er zijn veel meer Vlaamse vennootschappen… En aan de andere kant van de taalgrens zullen de stengere aanpak van werklozen en de controles van langdurig zieken harder aankomen. Elk zijn deel dus, lijkt het.’
Compassie
Dat is geen toeval, zegt Bultinck. ‘De Wever bouwde twintig jaar lang aan het frame van “twee democratieën”. Vandaag wordt bijna elke maatregel automatisch communautair afgewogen: weegt hij zwaarder bij Vlamingen of bij Franstaligen? Zelfs media en politieke analisten gebruiken die bril bijna automatisch, zonder erbij stil te staan.’
Een andere pijler van die begroting is de activering van langdurig zieken. Het akkoord rekent op 1,9 miljard euro door 100.000 bijkomende langdurig zieken te vermijden of te activeren tegen 2030. ‘Dat is een projectie, geen realiteit. En dat vraagt niet alleen beleid, maar zal ook compassie, mededogen vergen’, aldus Bultinck. ‘Er zullen mensen geraakt worden die nu al worstelen.’
Opvallend is opnieuw de verwijzing naar oud-premier Jean-Luc Dehaene, die De Wever gebruikt om zichzelf historisch te framen. Bert Bultinck: ‘Maar de context is anders: Dehaene profiteerde van het vredesdividend en privatiseringen; De Wever moet besparen met dure vergrijzing, hogere defensie-uitgaven en een politiek landschap van vijf partijen.’
‘Ondernemers zijn geen bandieten’
Tegelijk wringt een nieuw hoofdpersonage zich in het debat: Open VLD-voorzitter Frédéric De Gucht. Jan De Meulemeester: ‘In Trends Talk van deze week zegt hij dat de regering ondernemers behandelt als bandieten. Hij reageert daarmee op de verhoging van de belastingen van 15 naar 18 procent op het dividend van kleine vennootschappen. De Gucht heeft zelf een achtergrond als succesvol ondernemer en gebruikt dat als wapen tegenover Bart De Wever, een historicus die al een kwarteeuw in de politiek vertoeft, nooit in een bedrijf heeft gewerkt, laat staan heeft gerund.’
Cabinetards en ambtenaren
‘Het parlement zit tjokvol mensen die voorheen al voor de staat werkten. Er zijn amper of geen ondernemers. De meerderheid is ambtenaar, cabinetard of partijmedewerker. De Gucht heeft dus een profiel waarmee hij zich kan differentiëren en de kans kan grijpen om het weggelopen donkerblauwe electoraat weer naar zijn partij te lokken. Nu zitten die bij de N-VA.’
‘Nu ja, het probleem is niet zozeer het liberale programma’, besluit De Meulemeester. ‘Het probleem is dat mensen niet geloven dat de Open VLD dat programma zal waarmaken. En daar ligt dus de grote werf voor De Gucht. Hij heeft het voordeel van de tijd: 4 jaar tot de volgende verkiezingen om die geloofwaardigheid te herstellen.’
