Projecten in Vlaanderen mogen niet langer verlamd worden door tegenstrijdige adviezen. In de toekomst zullen alle adviesinstanties één geïntegreerd en niet-bindend advies geven voor een project. Het is een van de opvallendste nieuwigheden in het akkoord dat de Vlaamse regering heeft bereikt over het nieuwe vergunningenbeleid. De hervorming wordt de komende jaren stapsgewijs ingevoerd.
Complexe procedures, lange doorlooptijden en vertragende beroepsprocedures zetten het Vlaamse vergunningenbeleid al langer onder druk. Met het ‘Actieprogramma Vergunningen’ wil de Vlaamse regering zorgen voor snellere procedures, meer voorspelbaarheid en meer rechtszekerheid. Minister van Omgeving Jo Brouns (CD&V) noemt de hervorming ‘het koninginnenstuk van deze Vlaamse regering’.
Een belangrijk element is het verplichte vooroverleg, dat de slaagkansen van projecten moet verhogen. Tijdens dat overleg kunnen mogelijke knelpunten al worden opgespoord en bijgestuurd, nog vóór de formele vergunningsaanvraag wordt ingediend.
Daarnaast komt er een pauzeknop in de procedure. Die moet toelaten om dossiers bij te sturen zonder dat de aanvrager helemaal opnieuw moet beginnen.
Maatschappelijke meerwaarde als criterium
Nieuw is ook dat maatschappelijke meerwaarde expliciet een rol gaat spelen bij de beoordeling van vergunningen. Zo kan een vergunningverlener bij de bouw van een nieuwe school rekening houden met de sociale en maatschappelijke meerwaarde van het project bij de afweging van mogelijke hinder of ruimtelijke impact.
Het geïntegreerde advies past in diezelfde logica. Situaties waarin projecten langdurig vastzitten door tegenstrijdige adviezen van verschillende administraties moeten tot het verleden behoren. Voortaan moeten de adviesinstanties na overleg één gebundeld advies afleveren, dat bovendien niet-bindend is.
De regering verstrengt ook de beroepsregels. Met de zogenoemde ‘attentieplicht’ wil men vermijden dat bezwaarmakers argumenten bewust opsparen tot in de beroepsfase. Wie tijdens het openbaar onderzoek geen bezwaar indient, zal later in principe geen beroep meer kunnen aantekenen bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
‘We moeten af van dat pestgehalte rond ons vergunningenbeleid. Vandaag kan je projecten te makkelijk blokkeren of eindeloos rekken. Dat stoppen we. Bezwaren moeten meteen op tafel komen, met open vizier’, zegt minister-president Matthias Diependaele.
De toegang tot beroepsprocedures wordt bovendien beperkt tot wie een ‘concreet, actueel en persoonlijk omgevingsbelang’ kan aantonen. Zo zou een buitenlandse ngo geen beroep meer kunnen instellen tegen een vergunning voor een chemiebedrijf in de Antwerpse haven. Wie procedures manifest misbruikt, riskeert zelfs een geldboete.
Opvallend is ook dat de Vlaamse regering de federale overheid vraagt om artikel 23 van de Grondwet te verduidelijken. Dat artikel beschermt onder meer het recht op een gezond leefmilieu. Vlaanderen zegt ‘volledig achter’ dat principe te staan, maar waarschuwt dat de huidige interpretatie van het standstill-beginsel leidt tot rechtsonzekerheid. Daardoor worden ‘noodzakelijke beleidsaanpassingen moeilijk of zelfs onmogelijk’. Vlaanderen wil dat milieubescherming verzoenbaar blijft met democratische besluitvorming, nieuwe inzichten en maatschappelijke evoluties.
Achilleshiel
Het actieprogramma wordt de komende maanden vertaald in concrete decreten en uitvoeringsbesluiten. De hervorming zelf moet de volgende jaren stapsgewijs in werking treden.
Volgens Brouns kan daarmee ‘de vergunningenrevolutie’ starten. ‘Ondernemers, lokale besturen en burgers krijgen meer duidelijkheid, snellere procedures en échte rechtszekerheid. Zo versterken we tegelijk het investeringsklimaat én de kwaliteit van onze leefomgeving.’
Vlaams Parlementslid Andy Pieters (N-VA) ziet ‘heel wat goeds’ in de plannen, maar wijst ook op een mogelijke achilleshiel. ‘Veel van deze hervorming staat of valt met het oordeel van het Grondwettelijk Hof over artikel 23. Is er federaal geen meerderheid voor een verduidelijking, dan dreigt dit koninginnenstuk een koninginnenhapje te worden. We mogen mensen geen blaasjes wijsmaken: alles hangt af van die randvoorwaarde’, zegt hij aan persagentschap Belga.