Piet Ruig van FairFin, een ngo die de investeringen en praktijken van banken in de gaten houdt, staat stil bij een mogelijke verkoop van Belfius door de regering-De Wever. ‘We geven publieke macht uit handen, net op het moment dat we die het hardst nodig hebben.’

Terwijl deze zomer opnieuw hitterecords sneuvelen en steden zuchten onder droogte en watertekorten, overweegt de regering om publieke bank Belfius in de etalage te zetten. Dat lijkt misschien logisch, gezien de kritieke staat van de overheidsfinanciën. Maar door Belfius te verkopen geeft België een cruciaal wapen uit handen om de klimaatcrisis te bevechten.

Het is natuurlijk begrijpelijk dat de regering naar extra potten geld zoekt. De razendsnel stijgende uitgaven aan defensie dreigen een gat in de begroting te slaan waar een vliegdekschip doorheen zou kunnen varen.

Om de manco’s te vullen, bekijkt de regering de verkoop van een minderheidsaandeel in het goed draaiende Belfius. De redelijkheid zelve, zo vindt ook De Tijd: ‘In crisistijden dicteert de noodzaak wat er moet gebeuren. In 2011 was dat een bank stutten. Vandaag is dat de weerbaarheid verhogen op het vlak van defensie, infrastructuur en klimaat’, schrijft Bart Haeck in een commentaar.

Maar die redenering loopt mank: ze gaat voorbij aan de noodzaak van langetermijnoplossingen en het belang van een sterke publieke bank voor duurzame investeringen.

Defensie als prioriteit, klimaat als bijzaak

Allereerst is het naïef om te denken dat de regering de opbrengst van een Belfius-verkoop zou gebruiken om te investeren in klimaatactie of infrastructuur. Het is overduidelijk dat de regering-De Wever defensie als belangrijkste prioriteit ziet.

Dat bleek eens te meer uit alle vertragingen rond het Vlaams en federaal klimaatplan. Daarbovenop komt de fundamentele vergissing om publieke macht op te geven als snelle oplossing voor een budgettaire crisis, terwijl we deze macht net hard nodig hebben om langetermijnuitdagingen — zoals de klimaatcrisis — aan te pakken.

Vanzelfsprekend is veiligheid belangrijk in woelige tijden. Maar waarom zouden we onze laatste publieke bank uit handen geven om enkel het militaire apparaat te stutten, terwijl we de grootste bedreiging van ons tijdperk gewoon voor ons uit blijven schuiven?

Die crisis zal zich steeds vaker vertalen in hittegolven, watertekorten en overstromingen. Daartegen helpen geen wapens, maar wel structurele investeringen. Denk aan hernieuwbare energie om de opwarming af te remmen, extra waterbekkens die de gevolgen van overstromingen kunnen opvangen, of groene stadsinfrastructuur die verkoeling biedt tijdens extreme hitte.

Belfius als hefboom voor publieke investeringen

Precies daar kan Belfius het verschil maken. Als staatsbank geeft ze de overheid een krachtige hefboom om investeringen richting het algemeen belang te sturen: van circulaire economie tot natuurherstel en klimaatrobuuste infrastructuur.

Die rol past bovendien binnen de ambities die de federale regering zelf heeft uitgesproken. In het regeerakkoord staat dat de regering de nodige maatregelen neemt “om spaargeld te mobiliseren voor projecten in duurzame transitie”. Belfius zou daarbij een belangrijke schakel kunnen zijn — als de overheid ervoor kiest om die rol actief te benutten.

Tot op vandaag is dat nauwelijks gebeurd. Sinds de financiële crash van 2008 is Belfius volledig in handen van de Belgische staat. Dat bood een unieke kans om een bank uit te bouwen die in dienst staat van de burgers, het klimaat en de maatschappij. Maar die kans bleef onbenut.

De overheid beperkte zich tot de rol van passieve aandeelhouder, en Belfius bleef opereren als een klassieke commerciële bank — inclusief schadelijke investeringen.

Banken sturen geldstromen — en dus macht

Belfius scoort elk jaar slecht op klimaat- en biodiversiteitscriteria in de BankWijzer, de bankranking van FairFin. Uit dat onderzoek blijkt dat Belfius de deur openhoudt voor bedrijven die winst maken uit fossiele brandstoffen.

Tegelijk stelt de bank geen enkele duidelijke eis aan de bedrijven die ze financiert over hun impact op biodiversiteit — terwijl dat een cruciale factor is in de klimaatcrisis.

Uit onderzoek uit 2021 blijkt bovendien dat Belfius meer dan 400 miljoen euro investeerde in grote producenten van wegwerpplastic, zoals Coca-Cola en Unilever. En ja, Belfius heeft ook belangen in bedrijven die actief zijn in de wapenindustrie.

De verkoop van Belfius is geen economische noodzaak. Het is een politieke keuze. Eentje die publieke macht uit handen geeft, net op het moment dat we haar het hardst nodig hebben.

Want banken hebben macht. Ze bepalen waar geld naartoe stroomt. En als de staat haar bank uit handen geeft, geeft ze ook die richtinggevende rol op.