De plannen van Zuhal Demir voor de VDAB klinken kordaat, maar botsen meteen op hun eigen logica. Wat als daadkracht wordt verkocht, blijkt in de praktijk vooral een risico voor iedereen die van die dienstverlening afhankelijk is stelt Caro Van der Schueren, adviseur arbeidsmarkt Vlaams ABVV.
De VDAB moet kleiner worden, zegt Demir, en tegelijk groter denken. Afslanken, maar ook de straat op. Minder opleidingen, minder mensen, minder gespecialiseerde ondersteuning, maar wel ‘snel’ activeren. Alleen: wie zoekt vandaag werk? Mensen met een gezondheidsprobleem, in armoede, zonder diploma, zonder taal, of met jaren ervaring maar op hogere leeftijd. Mensen die niet bovenaan de stapel liggen bij werkgevers. Begin er maar aan.
Quid ultiem jobaanbod?
Vanaf januari verliest een grote groep mensen hun uitkering door de tijdsbeperking. In de Wetstraat heet dat ‘momentum’, maar buiten zie je vooral beloften die niet worden waargemaakt en diensten die niet klaarstaan. Het fameuze ultieme jobaanbod blijft leeg papier. Het actieplan Vlaanderen Werkt communiceert vlot, maar een reëel aanbod ontbreekt.
Wat staat er wel? VDAB voert gesprekken en organiseert jobbeurzen. Maar ze stelt zelf vast dat vraag en aanbod niet op elkaar aansluiten. Sinds september 2025 voerde VDAB x-aantal gesprekken. Hoeveel concrete jobaanbiedingen en uitstroom leverde dat op? Die cijfers blijven uit.
Ook de sociale economie maakt deel uit van dat ultieme jobaanbod. Maatwerkbedrijven krijgen meer sollicitaties, maar hebben te weinig plaatsen. Meer dan 5.000 werkzoekenden wachten op 700 vacatures. Het systeem zit vast.
Weg uitkering, hallo leefloon?
Wie in 2026 geen job vindt en zijn uitkering verliest, wordt doorgestuurd naar het OCMW. Maar daar is de rek al lang weg. Eén op vier maatschappelijk werkers meldt onhoudbare werkdruk, gemeenten zoeken honderden extra krachten en noodzakelijke wetgeving om trajecten op elkaar af te stemmen blijft uit. Veel maatschappelijk werkers zeggen dat niet elk OCMW de expertise heeft voor degelijke begeleiding en rekenen net daarom op VDAB.
Intussen heeft 54,7% van de werkzoekenden een verre afstand tot de arbeidsmarkt, een record. Precies nu moet VDAB zwaar besparen. Minder uitkeringen betekent niet dat werkloosheid verdwijnt zodra ze in tijd beperkt wordt.
Demir tekent een VDAB die alles moet waarmaken maar weinig mag opbouwen. Het opleidingsaanbod krimpt, terwijl vier op tien werkzoekenden geen middelbaar diploma hebben. Gelijkstelling van diploma’s verdwijnt. Gespecialiseerde begeleiding voor mensen met gezondheidsproblemen wordt gehalveerd, net wanneer die groep groeit. Bemiddeling verschraalt tot zoeken, tellen en opdrachten opleggen — niet tot het ondersteunen van mensen die vooruit willen.
Zijn er voldoende jobs?
De groei van de sociale economie hinkt achterop. Vier op tien werkzoekenden hebben geen diploma. De uitbreiding van studentenjobs, flexi-jobs en vrijwillige overuren — voornamelijk laaggekwalificeerde arbeid — vergroot de concurrentie zonder drempels weg te nemen. Wie met afstand tot de arbeidsmarkt solliciteert, verliest vaak bij de start.
Onderzoek toont jaar na jaar hetzelfde: tijdsbeperking van uitkeringen en strengere sanctionering leiden niet tot duurzame tewerkstelling. Ja, er zijn korte-termijneffecten, maar vooral tijdelijke of lage kwaliteitsjobs. Mensen stromen nadien terug uit naar werkloosheid of ziekte. In een periode van massale uitval door onwerkbare jobs is dat het laatste wat je wil. Dit is inefficiënt en slecht bestuur.
Responsabilisering van werkgevers
In het activeringsdebat ontbreekt hardnekkig één element: werkgevers beslissen wie wordt aangeworven. Waar blijft hun verantwoordelijkheid? Met een sollicitatieopdracht verdwijnt discriminatie niet. Activering werkt pas als je tegelijk aan vraag én aanbod sleutelt en VDAB de ruimte geeft om die brug te vormen. In deze hervorming ontbreekt dat volledig.
Wat vooral opvalt: Demir denkt in signalen, niet in structuren. De Vlaamse regering zwaait met slogans als tijdsbeperking, aanklampen, terug naar de essentie. Maar een signaal is geen systeem. Mensen moeten erop kunnen steunen. Dat is hier niet het geval. Gespecialiseerde begeleiding wordt afgebouwd en tegelijk groeit het aanbod van lage kwaliteitsarbeid.
Het zou Demir en de Vlaamse regering sieren om beleid minder als pose en meer als praktijk te behandelen. Niet om stoer te klinken, maar om te kloppen. Wie mensen aanspreekt zonder hen een echte uitweg te bieden, doet niet aan activering maar aan communicatie om een besparing te verhullen. En wie de VDAB op dieet zet terwijl de opdracht complexer wordt, krijgt geen daadkrachtige organisatie maar een dienst die onder zijn eigen gewicht bezwijkt. Elke werkzoekende betaalt daarvoor de prijs.