Veiligheid is meer dan militaire paraatheid. Het is ook economische slagkracht, sociale samenhang en menselijke waardigheid. Een werkgelegenheidsgraad van 80% is niet zomaar een arbeidsmarktstatistiek — het is een strategisch doel dat België en Europa veerkrachtiger maakt in een onzekere wereld. Dit opiniestuk maakt deel uit van de zomerreeks
Een ambitieuze doelstelling, uiteenlopende realiteiten
België streeft naar een werkgelegenheidsgraad van 80% tegen 2030, maar geen enkele regio haalt vandaag al dat streefcijfer. De territoriale verschillen zijn duidelijk: sommige gebieden boeken vooruitgang, andere trappelen ter plaatse. In een nieuw rapport biedt Itinera een helder inzicht in de dynamiek van werkgelegenheid, inactiviteit en werkloosheid, en identificeert het de prioritaire doelgroepen en gebieden voor activeringsbeleid. De data zijn representatief voor de volledige bevolking tussen 18 en 64 jaar en bieden een nauwkeuriger beeld dan klassieke arbeidskrachtenenquêtes van Statbel.
Om die data toegankelijk te maken, ontwikkelde Itinera een interactieve scrollytelling-website waarmee gebruikers de lokale evoluties zelf kunnen verkennen. De tool onthult opvallende contrasten — tussen regio’s, gemeenten, leeftijdsgroepen, geslachten en herkomstgroepen — en maakt zichtbaar waar de hefbomen liggen voor een meer inclusieve arbeidsmarkt.
Jongeren haken af, ouderen boeken vooruitgang
Zo blijkt dat de werkloosheidsgraad bij jongeren daalt, maar dat hun inactiviteitsgraad eveneens daalt doordat ze later toetreden tot de arbeidsmarkt. Dit leidt tot een daling van hun werkgelegenheidsgraad, van 41% naar 36%. Deze daling kan worden toegeschreven aan de verlenging van studies en de bredere toegang tot het hoger onderwijs. De regionale verschillen zijn echter opvallend: slechts 23,6% van de Brusselse jongeren is aan het werk, tegenover 39,5% in Vlaanderen en 30,2% in Wallonië.
Bij de 55-plussers is de evolutie omgekeerd: de werkloosheid stijgt licht, maar de inactiviteit daalt sterk, wat resulteert in een stijging van de werkgelegenheidsgraad van 37% naar 59% in 15 jaar tijd. Voor de groep 25–54 jaar is vooral de daling van de werkloosheid de drijvende kracht achter de toenemende werkgelegenheid. Deze groep heeft het symbolische 80%-doel bereikt. Er is in deze groep nog maar weinig groeimarge.
Mannen haken af, vrouwen boeken vooruitgang
Een ander opvallend resultaat van de analyse is het verschil tussen mannen en vrouwen. De toename van de werkgelegenheid sinds 2006 wordt gedragen door vrouwen, die het afhaken van mannen uit de arbeidsmarkt compenseren. De regionale verschillen zijn duidelijk:
Wallonië: +11,9% bij vrouwen, -8,8% bij mannen
Vlaanderen: +20,6% bij vrouwen, +7,9% bij mannen
Brussel: stagnatie bij vrouwen, -5,8% bij mannen
De werkgelegenheidsgraad van Vlaamse vrouwen (71%) is vandaag zelfs hoger dan die van Waalse mannen (68%).
Met uitzonderingen voor vrouwen met een migratieachtergrond
Vrouwen met een niet-Europese migratieachtergrond staan bijzonder ver af van de arbeidsmarkt. Bij de groep 25–55 jaar is de helft van deze vrouwen niet aan het werk, tegenover een derde bij Europese migrantenvrouwen en 13% bij Belgische vrouwen. Bij mannen zijn die percentages respectievelijk 33% (niet-Europees) en 13% (Belgisch). Het genderverschil is bij Belgen zo goed als verdwenen, maar blijft sterk aanwezig bij niet-Europeanen.
Meer gedetailleerde cijfers op wijkniveau in Brussel tonen zeer uitgesproken genderongelijkheden. In de zogenaamde ‘arme halvemaan’ in het noordoosten van Brussel bedragen de verschillen in werkgelegenheid tussen mannen en vrouwen meer dan 25 procentpunten. In andere wijken is er een relatieve pariteit, en in sommige wijken ligt de werkgelegenheidsgraad van vrouwen zelfs hoger dan die van mannen.
Europa kampt met maatschappelijke spanningen rond migratie, identiteit en ongelijkheid. Werk is een van de krachtigste hefbomen om mensen te verbinden met de samenleving. Zonder inclusieve tewerkstelling groeit het gevoel van onveiligheid en ‘wij-zij’-denken.
Steden lijden onder de suburbanisering van werkgelegenheid
De groei van werkgelegenheid verschuift steeds meer naar de stadsrand. In grote Waalse steden zoals Charleroi (53%) en Luik (55%), maar ook in Vlaamse steden als Antwerpen (67%) en Gent (72%), ligt de werkgelegenheidsgraad vandaag lager dan in hun stedelijke randgebieden. Vooral het westen van Brussel, het Vlaams-Brabantse hinterland, profiteert hiervan. De pendelstromen naar grote steden nemen relatief af, net als de interregionale pendelstromen (met uitzondering van de Brusselaars die naar Vlaanderen pendelen).
Van arbeidsmarktbeleid naar strategisch beleid
Het bereiken van 80% tewerkstelling is geen technische optimalisatieoefening, maar een structurele hervorming met grote maatschappelijke impact. Het vraagt om doordacht onderwijs- en activeringsbeleid, duurzame arbeidsvoorwaarden, gerichte ondersteuning voor kansengroepen en een aanpak van lokale ongelijkheid.
Tewerkstelling is vandaag een hefboom voor veiligheid in de breedste zin van het woord. Het versterkt het economische weefsel, het sociale contract en het vertrouwen in het systeem. Wie investeert in werk, investeert in stabiliteit. En wie stabiliteit wil, kan zich geen arbeidsmarkt met structurele uitsluiting veroorloven.
Jean Hindriks is senior fellow en stichtend lid van Itinera. Hij is voorzitter van de Economics School of Louvain (UCL).
