Facebook is met grote voorsprong het populairste socialemediaplatform onder de fractieleiders in het Vlaams en federaal parlement, zo blijkt uit een analyse van de studenten Journalistiek van KU Leuven. X blijft de belangrijkste politieke debatkamer, maar van een Instagram- of TikTok-generatie bij politici is zeker geen sprake. Het voornaamste argument: tijdgebrek.
Publieke zichtbaarheid en profilering zijn cruciaal voor fractieleiders: zij vormen de voorhoede en leiden het debat voor hun partij in de parlementen. Daarom hadden we, op basis van zowel kwantitatieve als kwalitatieve metingen, meer activiteit op sociale media verwacht.
Samen met studenten Politieke Journalistiek van de Brusselse campus van KU Leuven screenden we in februari, maart en april in totaal 1.361 socialemediaberichten van de zeven Vlaamse en zeven federale fractieleiders.
Elk bericht werd inhoudelijk gecatalogiseerd als formeel, informeel, verbindend, confronterend, strijdvaardig of humoristisch. De aanpak op sociale media blijkt weinig gestructureerd en zelden strategisch doordacht.
Podiumplaatsen
Dit zijn de podiumplaatsen met de meest actieve fractieleiders. Met stip staat op 1 Sofie Merckx van de PVDA, met 268 socialemediaberichten of bijna drie posts per dag. Zilver gaat naar Mieke Schauvliege van Groen, die 206 keer een bericht plaatste. Axel Ronse haalt brons met bijna twee berichten per dag of 153 in totaal.
Sofie Merckx en Axel Ronse zijn het meest actief op X. Mieke Schauvliege post vooral op Bluesky, sinds de partij Groen X heeft verlaten. Ronse is de enige van de drie die ook op LinkedIn aanwezig is. En op TikTok zien we enkel Sofie Merckx. Alle drie posten ze ook berichten op Instagram.
Axel Ronse is een van de weinige fractieleiders die ook actief in debat gaat op sociale media: ‘Ik vind het goed dat iedereen een mening ventileert en zich durft te smijten in het debat.’ Ook negatieve of onbeleefde feedback laat hij niet liggen: ‘Ik denk dat je ze daar soms meer mee kunt terugpakken dan door niet te reageren.’
Ik vind het goed dat iedereen een mening ventileert en zich durft te smijten in het debat. En door te reageren op negatieve feedback kun je ze volgens mij nog meer terugpakken dan door niet te reageren.
Online straatprotest: Sofie Merckx
‘In de PVDA hebben we echt een woordvoerderstrategie’, zegt de fractieleidster. ‘Ik heb mijn thema’s en we zorgen ervoor dat er authenticiteit is, dus dat elke woordvoerder dat op zijn eigen manier gaat vertalen.’
Met 98 berichten is X het vaakst gebruikte medium van Sofie Merckx. Facebook volgt met 90 berichten. 70 X-berichten, de overgrote meerderheid, hanteren een strijdvaardige of confronterende toon, met hashtags zoals #GouvernementDesCasseurs (‘de regering van vernielers’) en #OnNestPasDesCitrons (‘wij zijn geen citroenen”). Op Facebook klinkt iets meer dan de helft van de berichten strijdvaardig, zoals de oproep ‘continuez à lutter’ (‘Blijf vechten’) en ‘we gaan ze doen plooien.’
Merckx: ‘Ik probeer ook wel aandacht te hebben voor genoeg boodschappen die hoop geven of die oproepen tot actie. Om niet altijd te klagen en te zagen. Het is natuurlijk wel zo dat er in de wereld niet zoveel positiefs gebeurt, maar we proberen er wel altijd op te letten dat het niet altijd negatief is.’
De afwezigen
De meest afwezige fractieleiders op sociale media zijn Philippe Muyters (N-VA), Chris Janssens (Vlaams Belang) en Kris Verduyckt (Vooruit). Op drie maanden tijd plaatste Muyters 2 berichten op Facebook en 4 op X.
Ik geloof sterk in de waarde van lange termijn en samenwerking en dat wringt met de logica van sociale media, die vaak draait rond snelheid.
Dat is opmerkelijk voor de fractieleider van de grootste Vlaamse partij, ‘maar het is een bewuste keuze’, zegt Muyters: ‘Ik geloof sterk in de waarde van lange termijn en samenwerking en dat wringt met de logica van sociale media, die vaak draait rond snelheid.’
Facebook rules
Facebook is met 434 van de 1361 berichten het meest gebruikte socialemediaplatform van onze fractieleiders. Bijna één op de drie socials gaan via Facebook. Met om de twee dagen een bericht bekleedt Mieke Schauvliege van Groen ook hier een podiumplaats. Een kwart daarvan zijn informele boodschappen: ‘Mijn engagement komt voort uit mijn waarden en die zie je ook terug in mijn dagelijkse leven.’
Axel Ronse (N-VA) toont er graag zijn sportieve prestaties. Zijn posts hebben op alle kanalen ook regelmatig een humoristische inslag. ‘Mensen zijn niet op zoek naar saaie content. Het is mijn stijl om te posten met humor en wat zelfrelativering.’ Met 19 van de 92 berichten op X die we kunnen catalogeren als ‘humoristisch’ is Axel Ronse de lolbroek onder de sociale media-politici.
PVDA domineert TikTok: zes van de tien populairste politici zijn marxisten
Persoonlijke boodschappen
Het Facebook-publiek is ouder dan dat van TikTok of Instagram maar het bereik blijft zeer groot en dus politiek interessant, zegt Peter Van Rompuy, Vlaams fractievoorzitter van CD&V: ‘Ik bereik veel meer niet-volgers dan volgers. Niet-volgers zijn potentiële nieuwe kiezers.’
Zijn evenknie in het federaal parlement, Nawal Farih, post 1 op de 2 keer een informeel, persoonlijk bericht op Facebook, zoals een familiefeest of regelmatig en portretfoto met een overpeinzing: ‘Dat is belangrijk om je community aan te spreken en mee te nemen in je werk.’
Persoonlijke berichten scoren meer likes dan dagelijkse politieke updates. Alexia Bertrand, fractieleider voor Open Vld in de Kamer: ‘Ik heb zelden gigantisch veel likes of views gehad. En toch haalde ik met de federale verkiezingen het vierde meeste aantal voorkeurstemmen in Brussel.’
X blijft de debatkamer, ondanks Musk
Ondanks de capriolen van Elon Musk en de beperkte moderatie op X, blijft dit met 338 berichten het op één na belangrijkste socialemediaplatform onder Vlaamse fractieleiders. Axel Ronse plaatst gemiddeld één post per dag, opnieuw goed voor een podiumplaats. ‘X vind ik een café waar je een keer je gal kan spuwen’, zegt hij daar zelf over.
X is een zeer gesloten platform, waarop de meeste gebruikers al een mening hebben en weinig openstaan voor andere standpunten.
Vlaams fractieleider van Open Vld Egbert Lachaert is met 60 posts de derde meest actieve fractieleider op het platform: ‘Ik heb nog steeds 21.500 volgers op X. Als ik het platform zou verlaten, zou het mij afsnijden van al deze volgers.’ Oskar Seuntjens (Vooruit) ziet dan weer weinig winstkansen in X: ‘Het is een zeer gesloten platform, waarop de meeste gebruikers al een mening hebben en weinig openstaan voor andere standpunten.’
Bluesky slaat niet aan
Een verhuis van X naar Bluesky zien we enkel bij de fractieleiders van Groen. Stefaan Van Hecke, fractieleider in de Kamer: ‘De reden is de figuur Elon Musk, X is een toxisch platform geworden.’ ‘De sfeer is voorlopig aangenamer. Er is meer ruimte voor nuance, en het voelt minder agressief aan dan X’, zegt Mieke Schauvliege, de enige fractieleider die met 106 berichten Bluesky consequent gebruikt.
Nawal Farih van CD&V nam ook afscheid van haar X-volgers en stak door naar Bluesky, maar is er niet actief: ‘Na X heb ik een poging gedaan. Ik kreeg signalen dat het een goed alternatief was, dus heb ik even gepiept. Maar ook hier is te weinig ruimte om een volledig beeld te scheppen over soms complexe dossiers.’
Barbara Pas van het Vlaams Belang is net opgezet met de debatcultuur op X: ‘Of Musk X beheert, dat maakt me niet uit. Wat voor mij telt, is dat er op dit moment geen censuur is op X.’
Geen TikTok-politici
De TikTok-politicus bestaat niet, of hij heet Jos D’Haese van de PVDA. TikTok is na Bluesky het minst gebruikte socialemediaplatform, met slechts 50 van in totaal 1361 berichten. In het Vlaams Parlement is D’Haese de enige fractieleider die actief is op TikTok, met 22 berichten. Hij heeft 199.600 volgers, bijna de kaap van 200.000.
https://www.knack.be/nieuws/belgie/politiek/portret-van-jos-dhaese-de-tiktok-communist-met-133-000-volgers/
Zijn populairste post, een video over de stijgende ticketprijzen bij De Lijn, haalde meer dan 2 miljoen weergaven, 14.000 likes en 12.600 shares. D’Haese: ‘Dat heeft volgens mij in de eerste plaats te maken met de inhoud van de boodschap die ik breng. Ik heb specifieke aandacht voor jongeren en vind het belangrijk om hun stem in het parlement te laten horen.’
Op TikTok heb ik specifieke aandacht voor jongeren en ik vind het belangrijk om hun stem in het parlement te laten horen.
De op één na meest actieve politica op TikTok is zijn federale collega Sofie Merckx, met 14 berichten. Ook een opvallende aanwezige is Barbara Pas van het Vlaams Belang.
Tijdrovend
Goede TikToks maken is te tijdrovend, klinkt het bij de meeste fractieleiders. Oskar Seuntjens van Vooruit, fractieleider in de Kamer: ‘Ik wil mijn video’s zelf maken, maar dat vraagt veel tijd. Voor een filmpje van twintig seconden ben ik al gauw een uur bezig met editen.’ Als 26-jarige is hij de jongste Vlaamse fractieleider, maar desondanks is hij slechts beperkt actief op socials. TikTok-content wordt wel ingepland door zijn woordvoerder, maar vaak voert hij dit in de praktijk niet uit, ‘door tijdgebrek’.
LinkedIn is als voornamelijk professioneel, zakelijk medium niet populair onder de fractieleiders, met slechts de helft van hen die het gebruikt. Axel Ronse (N-VA) is de enige politicus die zeer regelmatig updates publiceert.
Weinig Instagram
Instagram blijft groeien als het belangrijkste socialemediaplatform voor jongeren; maar onze Vlaamse fractieleiders volgen niet. Het is slechts het derde vaakst gebruikte medium, ver onder Facebook en X. Slechts 4 van de 14 fractieleiders komen aan meer dan twee berichten op Instagram per week. En vaak zijn het doorgeplaatste berichten van de partij of vanuit Facebook. Zo zijn 1 op de 2 berichten van Nawal Farih (CD&V) een recuperatie van een bestaand bericht elders.
Barbara Pas is met 36 posts de op één na meest actieve fractieleider op Instagram. Ze verspreidt er dezelfde boodschappen als op Facebook, maar op een meer visuele en informele manier.
Amper interactie
De fractieleiders gaan op sociale media opvallend weinig in interactie met hun volgers. Zo reageert Barbara Pas nooit op commentaren en slechts beperkt op directe privécommunicatie, zoals via direct messages. ‘Dat is een gevolg van tijdgebrek. In het automatisch bericht staat mijn mailadres en als het echt nuttige info is, dan zie ik het daar wel passeren.’
Op Facebook ga ik nooit in interactie, er kruipt al bijzonder veel tijd in het beheren van sociale media. Op mails die persoonlijk aan mij gericht zijn, antwoord ik wel.
Peter Van Rompuy gaat nooit in interactie, zelfs niet bij een Facebookpost met meer dan 180 comments. ‘Er kruipt al bijzonder veel tijd in het beheren van sociale media. Ik antwoord wel op alle mails die persoonlijk aan mij gericht zijn.’
‘Ik moet meer posten’
Samen met Philippe Muyters valt ook Vlaams fractieleider Chris Janssens (Vlaams Belang) op als offline politicus, met slechts 8 berichtjes in totaal op Facebook, X en Instagram. ‘Ik gebruik X vooral om nieuws te volgen en niet om zelf iets te posten’, zegt hij. Nochtans zet de partij Vlaams Belang al jaren stevig in op sociale media.
We krijgen bijna geen plek in de reguliere media en dus zijn wij wel genoodzaakt om ons tot sociale media te wenden.
Dat zegt ook Barbara Pas, de fractieleider van het Belang in de Kamer, die wel zeer actief is op socials. ‘We krijgen bijna geen plek in de reguliere media en dus zijn wij wel genoodzaakt om ons te wenden tot sociale media.’ Janssens geeft toe dat hij een tandje moet bijsteken. ‘Binnen de partij krijg ik soms de vraag om meer te posten maar ik wil het evenwicht bewaken tussen online zichtbaarheid en inhoudelijke diepgang.’
Ik besef dat ik meer tijd in sociale media moet steken. Maar ik zit niet in de politiek om bekend te worden. Dat interesseert me op zich niet.
Offline politicus in online partij
Ook opmerkelijk is de afwezigheid van Kris Verduyckt, de nieuwe fractieleider van Vooruit in het Vlaams Parlement. Het voormalig Limburgs federaal Kamerlid kan best nog wat extra bekendheid gebruiken maar komt niet verder dan 11 socialemediaberichten. Het hoofdkwartier van Vooruit zet onder leiding van Conner Rousseau meer dan ooit in op socials, maar Verduyckt is een offline politicus in een online partij. ‘Ik besef wel dat ik daar meer tijd moet insteken. Ik doe gewoon veel liever andere dingen. Ik zit niet in de politiek om bekend te worden. Dat interesseert me op zich niet.’
Misschien moet er wat extra bijstand komen van de uitgebreide communicatiecel van Vooruit. ‘We hebben een groot communicatieteam. Maar de meeste energie gaat naar de voorzitter en de ministers. Fractieleiders en parlementsleden komen pas daarna.
‘Op TikTok heerst een politieke celebritycultus: kijk maar naar Jos D’Haese’