‘Door de zesde staatshervorming heeft de vestzak geen broekzak. Het mossel-noch-visfederalisme zorgt ervoor dat Vlaanderen beleid moet voeren zonder gaspedaal’, schrijft Jean-Marie Dedecker naar aanleiding van de recente discussie over flexijobs en dienstencheques. ‘Zolang de belastinghefboom elders zit, blijft de Vlaamse regering een penningmeester zonder portefeuille.’
Arbeid is hier zo prijzig geworden dat iedereen op de solden springt. Volgens een steekproef van Statbel hadden In de eerste zes maanden van dit jaar 214.230 Vlamingen meer dan één baan. Als bijberoep of als een flexi-baan. Flexi-jobs zijn hot, want fiscaal een jackpot. Je moet een oen zijn om het niet te doen. De werknemer hoeft er geen belastingen of sociale bijdragen op te betalen, en de werkgever moet enkel een werkgeversbijdrage van 28 procent op het bruto flexiloon ophoesten.
Professor economie en Vlaams Belang-Kamerlid Lode Vereeck berekende het koopjesvoordeel: je behoudt je pensioenopbouw en wie 5/5 werkt krijgt een belastingvrije som van 10.570 euro per jaar of 881 euro per maand. Wie 4/5 + 1/5 flexi werkt, krijgt een belastingvrije som van 10.570 + 18.000 euro = 28.570 euro of 2.381 euro per maand. Het zal echter geen langdurig werkloze uit zijn hangmat halen want het zijn nijverige lui die al fulltime gepensioneerd of aan de slag zijn, en die er nog een job bijnemen.
In het Vlaams parlement was er onlangs veel te doen omtrent de dienstencheques en de instellingen die ze faciliteren. Onder aanvoering van communist Jos D’haese (PVDA) demoniseerde groenlinks de dienstenchequesbedrijven als morsige geldwolven met een toxisch personeelsbeleid. Op rechts brandmerkte de pas herboren libertair Maurits Vande Reyde hen als graaiende subsidieslurpers. Zoals wel vaker in het Vlaams kleuterparlement slaan op aandacht beluste Zoomers de bal mis. Zoals wel vaker bij Generation Z, weten ze vaak net genoeg om te denken dat ze gelijk hebben, maar te weinig om te weten dat ze verkeerd zijn. Niet verrassend voor een beeldschermgeneratie op ChatGPT-doping.
De dienstencheques zijn een federaal paars reliek uit 2001 van de tandem Guy Verhofstadt-Frank Vandenbroucke. Dit is op zich al niet hoopgevend. Door de zesde staatshervorming werd Vlaanderen vanaf 2016 bevoegd voor de dienstencheques. Algemeen omschreven betreft het subsidies voor particulieren die een poetsvrouw, strijkhulp of boodschappendienst… willen inhuren. Het moest zwartwerk in huishoudelijke diensten terugdringen, extra jobs creëren voor laaggeschoolden, en gezinnen ondersteunen bij de combinatie van werk en privé.
Daartoe werd in 2001 de aanzet gegeven met een specifieke wet rond ‘arbeidsovereenkomsten dienstencheques’: een formeel vastgelegd kader dat een sociaal personeelsbeleid garandeert. Wie anders beweert -zoals Jos D’haese, schiet tekort als wetgever en moet vanuit het parlement niemand met de vinger wijzen.
Omdat de overheid onmogelijk de subsidies aan de particuliere klanten individueel kon uitbetalen, werd gevraagd aan instellingen, overheden en bedrijven om als doorgeefluik voor de subsidie te fungeren en als tewerkstellingsorgaan op te treden. Het is dan ook onheus, om zoals Maurits Vande Reyde, onder meer het Middelkerkse poetsbedrijf (OCMW) weg te zetten als subsidieslurper. Het zijn subsidies aan particuliere klanten, niét aan de faciliterende bedrijven.Die zijn enkel een doorgeefluik.
Onlangs bleek uit de een prijsvergelijker dat Middelkerke het goedkoopste dienstenchequebedrijf van Vlaanderen had. Maar dat is enkel mogelijk omdat naast de subsidie van Vlaanderen van 18,5 euro (vanaf 1 oktober 19,63 euro) Middelkerke nog eens een extra subsidie geeft van 16,01 euro. In 2024 legde de Middelkerkse belastingbetaler 237.731 euro bij aan alle kopers van dienstencheques. Dat systeem is immers ondergefinancierd.
Op gemeentelijk niveau is een break-even een utopie. Verlies is even alledaags als de ochtendfiles. Tel de winstcijfers van dienstenchequebedrijven gerust op, maar trek er even eerlijk de rode inkt van verlieslatende bedrijven en instellingen van af. Het nettoverhaal is minder TikTok- en Instagramwaardig. Een extra gemeentelijke subsidie vermijden kan enkel via schaalvergroting door fusie van meerdere gemeentelijke dienstenchequebedrijven. Om evidente redenen ligt dat moeilijk. Daarom zijn er nogal wat gemeenten die onder druk staan om hun dienstenchequebedrijf op te doeken of af te stoten.
Ik ben geen groupie van subsidies. Ze zijn de cocaïne van de politiek en de verslaving van de consument. Maar wie twintig jaar lang de natte droom van Frank Vandenbroucke promoot, en er 1.040 bedrijven, 106.693 jobs en 750.000 gebruikers aan ophangt, doet aan economische afbraakpolitiek wanneer je die zuurstofkraan wilt dichtdraaien.
Rechtszekerheid is geen windhaan maar een belangrijk fundament van onze samenleving. De kern van de miserie is institutioneel. Het systeem heeft een aanzienlijk terugverdieneffect van 80 à 90%. Tegenover de 1,5 miljard euro Vlaamse subsidies aan de kopers van dienstencheques staan extra inkomsten aan belastingen, BTW, sociale bijdragen en de niet-betaling van sociale uitkeringen, vervangingsinkomens en werkloosheidsuitkeringen. Deze komen de federale regering ten goede.
Het is de ironie van onze halfbakken staatsstructuur. De lasten voor Matthias Diependaele, de lusten voor Bart De Wever. Gelukkig behoren ze tot dezelfde partij.
Door de zesde staatshervorming heeft de vestzak geen broekzak. Het mossel-noch-visfederalisme zorgt ervoor dat Vlaanderen beleid moet voeren zonder gaspedaal. Door het ontbreken van fiscale hefbomen plezieren Vlaamse politici hun achterban met exuberante subsidies, frigobonnen, een inflatie aan cheques en premies voor stekkerautootjes.
Een kleine greep uit het aanbod dat de laatste jaren de revue is gepasseerd: loopbaancheques, opleidingscheques, werkbaarheidscheques, dienstencheques, frigobonnen, Covid-consumptiebonnen, zero-emissiepremie, verbouwpremie, jobbonus, sloop- en heropbouwpremie, retroactieve investeringspremie voor zonnepanelen en warmtepompen, huurpremie, huursubsidie, kmo-portefeuille, terugdraaiende tellers zonnepanelen, ecologiepremie, strategische transformatiesteun, kmo-groeisubsidie… Dit soort electorale cadeaus ontploft steevast in het gezicht.
Zolang de belastinghefboom elders zit, blijft de Vlaamse regering een penningmeester zonder portefeuille. Er is dringend nood aan een zevende staatshervorming met een grondige fiscale regionalisering. Het is tijd dat de Vlaamse regering tot zijn fiscale volwassenheid komt. Enkel zo kunnen we de sinterklaaspolitiek een halt toeroepen en op Vlaams niveau een sterk economisch en maatschappelijk verankerd beleid voeren die de welvaart van elke Vlaming ten goede komt.