Na een discussie van jaren wordt de nachtarbeid in België versoepeld. De dupe zijn de nachtarbeiders, die al werk deden dat erg ongezond is. ‘Slaapstoornissen, een verhoogd risico op suikerziekte en chronische aandoeningen op lange termijn: die gezondheidseffecten zullen altijd blijven.’
De regering-De Wever mag er dan wel zijn voor de werkende mensen, maar misschien toch niet per se voor de Belgen die ’s nachts aan het werk zijn. In het zomerakkoord werd beslist dat nachtarbeid in de e-commerce en de logistiek pas vanaf middernacht ingaat en slechts tot vijf uur doorloopt. Tot nu duurde diezelfde nacht van acht uur ’s avonds tot zes uur ’s ochtends, waardoor werkgevers binnenkort voor vijf uur minder nachtpremies hoeven te betalen aan hun nachtarbeiders. Het gaat, evenwel, enkel om nieuwe contracten.
Dat moet vooral de e-commerce in ons land aantrekkelijker maken. Al meer dan tien jaar wordt er verwezen naar bol.com en andere Nederlandse webshops, die ook in Vlaanderen succes hebben omdat de Nederlandse arbeidsregels veel soepeler en flexibeler zijn. Met deze hervorming, waar ook al meer dan tien jaar om word gevraagd, krijgt België regels die vergelijkbaar zijn met de Nederlandse, en zelfs soepeler dan in Frankrijk en Duitsland. ‘Onze grootste concurrenten zitten ook in Nederland, dus het is belangrijk dat we onszelf daarmee kunnen vergelijken’, zegt Lora Nivesse van sectororganisatie Comeos. ‘Dit is een zeer belangrijke maatregel voor ons. Als straks ook de lasten op de lage lonen verder worden verlaagd, hopen wij meer investeringen in e-commerce te kunnen aantrekken.’
Een half jaar premier, en Bart De Wever claimt al een plaats in de geschiedenisboeken
Gezondheidsschade
Het flexibeler maken van nachtarbeid, betekent in de praktijk vooral dat die uren goedkoper worden voor de werkgever. De christelijke vakbond ACV berekende eerder al hoeveel dat werknemers zou kosten die met zo’n nieuw contract beginnen te werken: hun bruto maandloon zou afnemen met 342 tot soms wel 615 euro. Dat we daardoor veel beter de concurrentie met onze buurlanden kunnen voeren, is een argument dat weinig indruk maakt bij Bert Engelaar, voorzitter van het ABVV.
‘Willen we straks ook met China concurreren? Dan zullen we voor één euro per uur moeten gaan werken’, reageert Engelaar. ‘Zulke vergelijkingen met buurlanden worden alleen aangehaald op punten die werkgevers goed uitkomen. Als blijkt dat in onze buurlanden de pensioenen hoger liggen, is er niemand die zegt dat ook de onze dringend omhoog moeten.’
‘Willen we straks ook met China concurreren? Dan zullen we voor één euro per uur moeten gaan werken.’
Engelaar hekelt bovendien dat er enkel naar de lonen van arbeiders wordt gekeken, en niet naar manieren om van nachtarbeid werkbaar werk te maken. Hij raakt daar een teer punt aan, want het is bekend dat nachtarbeid ongezond is. Lode Godderis, professor arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven en ceo van preventiedienst IDEWE, wijst daar al langer op. ‘De gezondheidsschade is al heel duidelijk beschreven in onderzoek’, zegt hij. ‘Het gaat in de eerste plaats over slaapstoornissen, die vervolgens ook impact hebben op iemands presteren. Maar op lange termijn zien we ook chronische aandoeningen en een verhoogd risico op suikerziekte. Jonge gasten kunnen zich nog aanpassen, maar voor oudere werknemers zijn de effecten nog schadelijker. Een aantal aanpassingen kunnen nachtarbeid ook wel comfortabeler maken, zoals een powernap, maar die gezondheidseffecten zullen altijd blijven.’
Experts over langdurig zieken: ‘Ziekmakend werk wordt niet aangepakt door deze regering’
Krappe arbeidsmarkt
Dat zulke jobs straks financieel minder voordelig worden, leidt tot de vraag wie in een krappe arbeidsmarkt als de Vlaamse zulk werk nog zal willen doen. Bovendien ontstaat de situatie dat nieuwe werknemers tegen veel minder gunstige voorwaarden zullen werken dan hun oudere collega’s. Hier en daar wordt er al op gewezen dat zo’n verschil juridisch moeilijk te verdedigen is.
‘We gaan dat nog moeten bekijken, hoewel het wel vaker voorkomt dat lonen op de werkvloer niet hetzelfde zijn’, zegt Nivesse van Comeos. Of bedrijven zulke premies niet zullen missen om werknemers te overtuigen een nachtelijke job aan te nemen? Nivesse: ‘Elk bedrijf moet dat apart onderhandelen met zijn werknemers.’
‘Het komt wel vaker voor dat lonen op de werkvloer niet hetzelfde zijn.’
Godderis wil zich als arts niet echt uitspreken over de economische afweging van deze beslissing, maar wijst er op zijn beurt op dat ook de gezondheidseffecten een prijs hebben. ‘Jaarlijkse uitgaven in de gezondheidszorg zijn in verband te brengen met ploegen- en nachtarbeid’, zegt hij. ‘Daar zijn in het verleden al onderzoeken naar gebeurt, en die flexibilisering zal aan dat kostenplaatje alleen maar bijdragen. Dat moet ook in rekening worden gebracht.’
Bert Engelaar is, zoals bekend, niet te spreken over de arbeidsmarkthervormingen van de regering-De Wever. Hij ziet de versoepeling van nachtarbeid als slechts een onderdeel daarvan, net als de mogelijkheid om straks arbeidscontracten van maar enkele uren op te stellen. ‘De werkende mens wordt door zulke maatregelen gestraft. Is dat echt de bedoeling van deze regering’, vraagt hij zich af. ‘Of willen we echt dat mensen straks vier contractjes bij elkaar moeten zoeken om rond te komen? Dat is echt niet mijn visie op de samenleving, maar blijkbaar wel van deze regering.’
‘s Nachts werken: hoe houd je het gezond?