‘Zolang de vrije keuze beperkt blijft tot wie toevallig in het juiste systeem past, blijft psychologische zorg in België iets voor de gelukkigen onder ons’, schrijft Tom De Gols over het terugbetalingssysteem voor psychologische zorg.
De voorbije weken klonk er goed nieuws: steeds meer Belgen vinden hun weg naar betaalbare psychologische zorg via het geconventioneerde systeem. Een opsteker voor de patiënt, maar de realiteit voor de psycholoog is heel anders. Sinds 2021 kunnen psychologen die tot de conventie toetreden, sessies aanbieden aan een verlaagd tarief. Vijf jaar later wordt echter duidelijk dat structurele en beleidsmatige beperkingen de effectiviteit van het systeem temperen. Een belangrijk knelpunt is de selectie, niet elke psycholoog kan toetreden en zelfstandige praktijken vallen vaak uit de boot.
Ten eerste is het federale terugbetalingssysteem via het RIZIV selectief en rigide. Dat systeem, de zogenaamde conventie, is een akkoord tussen het RIZIV en een beperkt aantal psychologen. Wie toetreedt, kan therapie aanbieden aan sterk verlaagde tarieven (11 euro per sessie of gratis voor jongeren tot 23 jaar), terwijl de rest van de kost (89 euro) wordt terugbetaald door de overheid. Psychologen die buiten de conventie vallen, kunnen dat niet: hun sessies blijven volledig op kosten van de patiënt.
Vandaag kan enkel een kleine groep geconventioneerde psychologen en orthopedagogen (6.123, of 28 procent van alle psychologen) werken aan verlaagde tarieven, terwijl niet-geconventioneerde professionals gemiddeld €75 aanrekenen. Het gevolg: mensen stellen het uit om naar een psycholoog te gaan omdat er onvoldoende plaats is bij geconventioneerde psychologen.
First come first served
Ten tweede. Waar andere zorgdisciplines vrij kunnen aansluiten bij een conventie, werd dit bij de psychologen een wedstrijd met beperkte plaatsen. Toen het systeem in 2021-2022 werd uitgerold, gold vooral: first come, first served. Tegen de tijd dat veel collega’s goed begrepen wat er op tafel lag, was het budget al verdeeld. Nochtans zorgt het systeem er net voor dat psychologen betaalbaar zijn.
Vindplaats
Ten derde. Wie vandaag alsnog wil instappen, moet bewijzen dat hij of zij werkt op een ‘vindplaats’: een huisartsenpraktijk, wijkgezondheidscentrum of ander samenwerkingsverband. Eigen praktijken, hoe goed georganiseerd of gespecialiseerd ook, komen zelden in aanmerking. Beeld je in dat een huisarts of kinesist verplicht wordt elders te werken om toegang te krijgen tot bijscholing of vergoedingen.
Dat kan beleidsmatig te verantwoorden zijn, maar in de praktijk voelt het beklemmend. De vrijheid om te werken waar en hoe je wilt, ooit een fundament van het vrije beroep, wordt ingeruild voor een log systeem waarin plaats, en niet kwaliteit, bepaalt wie betaalbaar mag zijn. Waarom sluiten we groepspraktijken uit die inzetten op samenwerking, supervisie en intervisie? Waarom krijgt enkel wie in het juiste netwerk zit toegang tot het systeem? Wanneer vrijheid een privilege wordt, is er iets grondig mis.
Vooruitgang
Laat er geen misverstand over bestaan: de psychologische zorg van vandaag staat veel verder dan tien jaar geleden. Er is meer erkenning, meer samenwerking, meer zichtbaarheid. Maar de kans dat de groep ‘gelukkigen’, zowel cliënten als hulpverleners, nog uitbreidt, lijkt klein. Zeker met de komende begroting. En zolang de vrije keuze beperkt blijft tot wie toevallig in het juiste systeem past, blijft psychologische zorg in België iets voor de gelukkigen onder ons.
Tom De Gols is klinisch psycholoog (Vrije Universiteit Brussel) en medeoprichter van Mentalify, het eerste samenwerkingsplatform voor professionals in de mentale gezondheidszorg. Dat is een digitale mentale gezondheidsstart-up die ondersteund wordt door Start it @KBC.