Schepen in Wevelgem Kevin Defieuw heeft geen goed oog in de lopende begrotingsgesprekken op federaal niveau. Hij vreest dat er opnieuw heel wat taken richting de lokale besturen zullen komen, zonder dat daar voldonden middelen tegenover staan. ‘Terwijl Vlaanderen 1,5 miljard euro bespaarde en de federale regering op zoek gaat naar 10 miljard euro lijkt het alsof de financiële bomen bij de lokale besturen tot in de hemel groeien, maar niets is minder waar.’
Jonathan Holslag kondigde vorige week op zijn Facebook-pagina zware tijden aan voor de lokale besturen. Volgens de burgemeester van Tienen zal de budgettaire realiteit steden en gemeenten dwingen tot staalharde keuzes. Eindelijk! Een burgemeester die publiekelijk de schone schijn doorbreekt.
Steden en gemeenten bevinden zich in een zogenaamd planningsjaar. Na de verkiezingen van oktober 2024 bepalen de nieuwe stads- en gemeentebesturen op dit moment hun beleid voor de komende zes jaar. Ten laatste tijdens de gemeenteraden van december moeten de becijferde plannen bevestigd worden. Toch namen sommige besturen al de vlucht vooruit en werden afgelopen weken en maanden al heel wat – vaak onbecijferde – plannen aangekondigd. Dat is begrijpelijk want steden en gemeenten zijn als nabij bestuur onderhevig aan een enorme druk.
Buurt X wil een heraangelegde straat, jeugdvereniging Y een nieuw lokaal en natuurorganisatie Z een extra bos. Toch creëert dit vandaag vooral de perceptie alsof steden en gemeenten ontsnappen aan de golf van overheidsbesparingen. Terwijl Vlaanderen 1,5 miljard euro bespaarde en de federale regering op zoek gaat naar 10 miljard euro lijkt het alsof de financiële bomen bij de lokale besturen tot in de hemel groeien, maar niets is minder waar.
Ook steden en gemeenten moeten harde financiële knopen ontwarren zonder dat ze, in de meeste gevallen, zelf verantwoordelijk zijn voor die beperkte middelen.
We detecteren vandaag een watervaleffect met de lokale besturen als uiteindelijk opvangbad. Zo hebben de doorgevoerde taksshifts met een verlaging van de lasten op arbeid een negatieve impact op de lokale financiën. De steden en gemeenten ontvangen immers via de aanvullende personenbelastingen (APB) een deel van die jaarlijkse inkomstenbelasting. Uit een (recent ontvangen) herraming blijkt de impact nu veel groter dan aanvankelijk voorzien.
Maar het watervaleffect gaat veel verder dan het puur fiscale. Denk maar aan de beperking van de werkloosheid in de tijd. Uiteindelijk zullen de lokale besturen hierdoor via de OCMW’s meer langdurige werklozen opvangen en activeren. Ook de factuur komend uit de Vlaamse ambitie rond gezonde schoolmaaltijden, wordt doorgeschoven naar het lokale niveau.
Ook breder worden maatschappelijke verantwoordelijkheden steeds vaker afgeschoven op onze steden en gemeenten. In een complexere omgeving bouwt net de dienstverlenende sector haar dienstverlening af. Persoonlijk contact met het ziekenfonds of de bankinstelling is hierdoor steeds moeilijker geworden. En waar komen deze mensen dan terecht? Ja juist, bij de lokale besturen. De onthaalmedewerker van het zwembad die een vraag krijgt over de ziekteverzekering of de bibliothecaris die moet helpen met het energiecontract is vandaag dan ook dagelijkse kost.
Ondanks de goodwill om als nabij bestuur ook deze nieuwe rollen op te nemen, kunnen de steden en gemeenten het afstromende water niet blijven opvangen. Die opvangcapaciteit zullen we evenwel niet verhogen door een bijkomende financieringsenveloppe te voorzien voor landelijke gemeenten of besturen die kampen met grootstedelijke problematieken zoals Minister-President Diependaele in zijn septemberverklaring aankondigde.
Dat zullen we enkel doen door eindelijk eens een grondig debat te voeren over de rol die we de lokale besturen binnen onze hedendaagse maatschappij willen geven en daar ook de correcte, structurele middelen tegenover te zetten. Enkel zo kunnen stads- en gemeentebesturen leefbare wijken, propere straten en veilige fietsverbindingen garanderen. Dat vormt immers de echte kern van hun bestaan. Hopelijk is daar ook komende zes jaar ruimte voor.
Kevin Defieuw is schepen voor CD&V in Wevelgem.