De regering-De Wever is goed bezig, vindt econoom André Decoster. Hij kijkt vooruit naar de begroting die volgende dinsdag – als alles volgens plan verloopt – zou worden voorgesteld. ‘Kijk naar wat er voor de pensioenen is beslist, dat is indrukwekkend.’
‘Een beetje verbolgen’ was André Decoster toen hij de lezing hoorde die premier Bart De Wever (N-VA) vorige week aan de UGent gaf. Decoster is emeritus professor aan de KU Leuven en een expert in overheidsfinanciën en fiscaliteit. Die lezing, waarin de premier een heel somber beeld schetste van onze welvaartstaat, had de opmaat moeten worden van de week waarin zijn regering een begroting voor de komende jaren opstelt. Dat is voorlopig nog altijd niet gelukt. Volgende week dinsdag is er een nieuwe deadline, maar zelfs die staat niet in marmer gebeiteld.
‘Bart De Wever is net de belichaming van een regering die bewijst dat de toestand niet hopeloos is. Zijn regering is goed bezig.’
Wat stoorde u aan de boodschap van De Wever?
André Decoster: Denkt de premier dat hij de economische groei zal aanzwengelen door zulke zwartgallige speeches te geven? Natuurlijk niet. Ik vond het heel jammer om De Wever op zo’n pessimistische toon te horen praten over onze welvaartstaat. Hij is net de belichaming van een regering die bewijst dat de toestand niet hopeloos is. De regering-De Wever is goed bezig. Het is doenbaar om onze overheidsfinanciën op orde te brengen, als ze doorgaan op de ingeslagen weg. Kijk naar wat er al voor de pensioenen is beslist: dat zorgt op lange termijn voor een verlaging van de pensioenkosten van zo’n 2 procent van het bbp. Dat is indrukwekkend. Waarom dan zo negatief tegenover die studenten in Gent?
Wat moet er volgens u nog meer gebeuren?
Decoster: De regering moet vasthouden aan wat er over de pensioenen beslist is, en iets doen aan de stijgende kosten in de gezondheidszorg. Die twee posten zijn samen goed voor zo’n 85 procent van de sociale zekerheid. Enerzijds lijkt het lastiger om in te grijpen in de gezondheidszorg dan in de pensioenen, maar in mijn ogen is dat politiek ook gemakkelijker. Hoe moeilijk kan het zijn om mensen ervan te overtuigen dat ze iets meer moeten bijdragen voor de goede gezondheidszorg die we hebben?
‘We kunnen ons echt geen belastingverlaging van een paar miljard euro veroorloven.’
Het probleem is dat onze sociale zekerheid vandaag alleen wordt gefinancierd door sociale bijdragen, die op lonen uit arbeid worden betaald. Iedereen maakt nochtans gebruik van die gezondheidszorg en iedereen waardeert die ook. Die financiering moet echt worden verbreed en deels ook van vermogensinkomsten komen. Dat wordt de grote uitdaging.
En er is nog iets wat deze regering zeker niet mag doen.
Wat is dat?
Decoster: Op een moment dat politici proberen de overheidsfinanciën op orde te krijgen ook een belastingverlaging willen doorvoeren. We kunnen ons echt geen belastingverlaging van een paar miljard euro veroorloven. Dat is dus een bijzonder slecht idee.
Momenteel is de regering-De Wever op zoek naar 10 miljard. Is dat voldoende en tegelijk ook doenbaar?
Decoster: Ik weet dat journalisten graag in miljarden euro’s spreken, maar wat betekenen die miljarden? Ik kan mij daar over opwinden, aangezien alle mogelijk rapporten die verschijnen heel terecht cijfers bevatten met procenten in verhouding tot het bbp. Die miljarden zeggen helemaal niks.
10 miljard is volgend jaar1,5 procent van het bbp. Los daarvan denk ik dat deze begrotingsoefening ernstig en noodzakelijk is: de uitgaven op lange termijn stijgen nog altijd sneller dan wat is voorzien aan inkomsten. Het is duidelijk de bedoeling van de regering om de Europese Commissie en de ratingbureaus te overtuigen, en volgens mij is ze daar al in geslaagd. Er is al veel gebeurd, ook al zien we dat nog niet in de begrotingscijfers voor volgend jaar. De kredietwaardigheid van België is vorige week ook terecht niet verlaagd.
België dreigt tegen 2030 wel 20 miljard euro aan rentelasten te moeten betalen om onze schuld af te lossen. Dat is ongeveer het dubbele van vandaag. Is zo’n cijfer niet verontrustend?
Decoster: Het probleem van België is dat de primaire uitgaven, dus zonder die rentelasten, te snel stijgen. Het probleem is niet dat onze rentelast gevaarlijk toeneemt. De interestvoet die we op onze schulden betalen, ligt nog altijd lager dan de economische groei. Dat betekent dat de schuld in verhouding tot het bbp vanzelf zou afnemen als de primaire uitgaven onder controle waren of in ieder geval beter in evenwicht met de inkomsten.
‘In de jaren tachtig betaalden we 12 procent van het bbp aan rentelasten, nu zitten we aan iets meer dan 2 procent.’
In de jaren tachtig betaalden we 12 procent van het bbp aan rentelasten, voor het bbp van volgend jaar zou dat zo’n 78 miljard euro betekenen. Nu zitten we aan iets meer dan 2 procent. Dat cijfer stijgt inderdaad een beetje, dat klopt, maar die rentevoeten zullen op termijn eerder weer dalen dan verder stijgen. Er moet echt geen paniek gezaaid worden over de rente die we betalen op onze schulden. Onze schulden zijn beheersbaar, we hebben geen paniek nodig, maar vertrouwen en een positieve vibe.
Topman Schuldagentschap waarschuwt: ‘Onze rentefactuur loopt weer op’
U was als econoom betrokken bij het plan dat fiscalist Mark Delanote opstelde voor een taxshift in opdracht van Vincent Van Peteghem (CD&V). De premier denkt nog altijd aan een btw-verhoging om een deel van de begrotingsoefening te maken. Een goed idee?
Decoster: Ik ben, in tegenstelling tot Gert Peersman (econoom UGent, nvdr), nooit echt een voorstander geweest van een btw-verhoging om daarmee vervolgens de lasten op arbeid te verlagen. Dat is lood om oud ijzer. Of iemand nu belastingen betaalt als hij geld verdient of pas wanneer hij dat geld uitgeeft, veel verschil maakt dat niet.
Het grootste verschil is natuurlijk dat bij btw iedereen meebetaalt, niet alleen de mensen die een arbeidsloon krijgen – dus ook gepensioneerden, andere mensen die leven van een uitkering en iedereen die leeft van een inkomen uit vermogen. Zelfs mensen die belastingen ontduiken door in het zwart te werken, betalen btw als ze dat geld uitgeven. Btw is daarom een krachtig instrument om geld op te halen.
Is de btw ook progressief? Met andere woorden: betalen rijkere mensen meer belastingen door de btw dan armere? Intuïtief denken velen dat rijken meer sparen dan geld uitgeven en daarom verhoudingsgewijs juist minder btw betalen.
Decoster: De btw is zeker niet progressief, nee, maar ook wel minder regressief dan veel mensen denken. Als we kijken naar hoeveel geld mensen uitgeven in plaats van wat ze verdienen, betalen mensen die het meeste uitgeven ook de meeste btw. Dat maakt die belasting natuurlijk nog geen goed instrument om te herverdelen. Daarvoor is het een te botte bijl. Iedereen betaalt namelijk hetzelfde tarief, ongeacht zijn draagkracht. De personenbelasting blijft een veel beter instrument om te herverdelen.
‘Zo’n btw-harmonisering is toch vooral een verhoging van de btw van 6 naar 9 procent.’
Premier De Wever wil de tarieven van 6 en 12 procent harmoniseren tot 9 procent. Is dat verstandig, of houden die lagere btw-tarieven, zoals voor voeding, wel steek?
Decoster: Er zijn weinig argumenten voor uitzonderingen, zelfs op basisproducten, omdat de btw juist zo’n slecht instrument is om te herverdelen. Zo’n harmonisering is een goed idee, alleen al omdat dat het systeem eenvoudiger maakt. Consumenten krijgen dat niet te zien, maar de administratieve last van al die uitzonderingen is voor bedrijven bijzonder groot. Ik ben geen voorstander van die verschillende tarieven.
Zou zo’n harmonisering veel geld opbrengen? Daar is wat discussie over.
Decoster: Ik denk van wel, hoor. Er zijn maar weinig producten die tegen 12 procent worden belast, terwijl de korf tegen 6 procent behoorlijk groot is. Zo’n harmonisering is toch vooral een verhoging van de btw van 6 naar 9 procent.
Begrotingsgesprekken: geen crisis, wel groeiende frustratie over De Wever