‘Het lijkt erop dat Europa dezelfde weg wil bewandelen als zijn machtige bondgenoot, de Verenigde Staten, wars van de lessen uit de geschiedenis’, schrijft Ludo De Brabander (Vrede vzw). Hij vreest voor de gevolgen als in de huidige begrotingsgesprekken Defensie de dans ontspringt.
De Belgische begroting dreigt af te stevenen op een tekort van 39,1 miljard euro in 2029. Dat is 5,5 procent van het BBP. Slecht nieuws voor een regering die in haar regeerakkoord belooft “het begrotingstekort te beperken onder de Europese drempel van 3 procent”.
De regering is op zoek naar een miljardenpakket aan besparingen. Eerder werd al het saneringskader daarvoor vastgelegd met besnoeiingen op sociale uitgaven, de publieke dienstverlening, gezondheidszorg, ontwikkelingssamenwerking, opvang van vluchtelingen, spoorwegen, werklozen en pensioenen… het gaat vooral om besparingen op sociale departementen.
Iedereen moet zijn/haar steentje bijdragen. Iedereen? Een belangrijke uitgavenpost ontspringt de dans. En hoe! Minister van Defensie Theo Francken mag zo kwistig omspringen met vele extra miljarden euro’s dat hij nu zijn uiterste best aan het doen is om al dat geld vlug uit te geven. Hij zit in een luxezetel en wil “alleen maar het beste”. Zijn militaristische arrogantie is pijnlijk voor de mensen die in sectoren werken waar het nu al zonder besparingen alle hands aan dek is.
Aanvankelijk was in het regeerakkoord afgesproken dat de militaire uitgaven jaarlijks zouden aangroeien om tegen 2029 2 procent van het BBP te bereiken. Hoewel dat al een krachttoer beloofde te worden duwde de regering met haar paasakkoord het gaspedaal verder in met de beslissing dat die 2 procent dit jaar al moet worden bereikt. Niet vanuit een plotselinge militaire noodzaak (onze generaals en Francken zullen daar anders over denken), maar omdat de NAVO en de VS dat eisen.
In de ‘Strategische Visie Defensie 2025’ zien we de budgettaire vertaling daarvan. Over de hele legislatuur (2025–2029) stijgen de militaire uitgaven met 28,3 miljard euro! Het gaat om extra miljarden: een gemiddelde stijging van 5,7 miljard per jaar in vergelijking met 2024. Zo’n hallucinant groeipad kan alleen maar gefinancierd worden door alle andere overheidsuitgaven te kannibaliseren.
De groei van het militaire budget volgt op ‘jarenlange desinvesteringen’, zo luidt het steevast, terwijl die onder Steven Vandeput, Franckens partijgenoot, al de hoogte ingingen. De NAVO-cijfers bevestigen dat er alles behalve sprake was van desinvesteringen: de Belgische militaire uitgaven verdubbelden tussen 2015 en 2024 van 3,8 miljard naar 7,9 miljard euro. In absolute cijfers prijkte ons land daarmee op de 14e plaats (op de 32 NAVO-lidstaten), wat helemaal niet zo slecht is als de militaire lobby ons wil doen geloven.
Dat neemt niet weg dat de militaire uitgaven volgens de strategische visie van Defensie dit jaar een spectaculaire sprong moeten maken naar 12,76 miljard, een waanzinnige stijging van 4,86 miljard euro ten opzichte van vorig jaar!
De druk van de NAVO, de Russische dreiging en het beeld van een leger dat in de touwen hangt, hebben ertoe bijgedragen dat het militair apparaat nu rijkelijk mag graaien in de schatkist terwijl andere sectoren de broeksriem moeten aanhalen. De VS heeft het zo opgelegd en zo is een discussie daarover blijkbaar een taboe.
Dat geldt ook voor de vraag of meer wapens ons veiliger maken en een maatschappelijke prioriteit zijn. Francken plant de komende 9 jaar voor 34 miljard euro aan investeringen in tal van wapensystemen. De oorlogsindustrie zit aan de kassa’s. Miljarden euro’s worden het raam uitgegooid aan een sector die zijn productie wijdt aan oorlogstuig dat tot doel heeft om te doden en te vernietigen.
Gezien de Vlaamse partijen van de federale regering dezelfde zijn als van de Vlaamse regering bleef een synchrone paringsdans niet uit. De Vlaamse regering volgt hetzelfde patroon, met besparingen op onderwijs, welzijn, werk, openbaar vervoer en het overheidsapparaat. Ontwikkelingssamenwerking wordt zelfs opgeheven. Tegelijkertijd worden aanzienlijke middelen vrijgemaakt voor de Vlaamse militaire industrie die kan rekenen op een Vlaams Defensiefonds van 1 miljard euro.
De helft daarvan wordt door de overheid gedragen. Er wordt “meteen” 10 miljoen euro vrijgemaakt voor onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten in de militaire sector. De innovatie van de militaire industrie krijgt een impuls via een programma waarvan het budget tegen 2029 zal groeien tot 50 miljoen euro. De Richtlijn Muyters uit 2018, die beperkingen oplegde aan publieke investeringen in de militaire industrie, gaat op de schop.
Tegelijk wordt het Wapenhandeldecreet ‘gemoderniseerd’ om export te vergemakkelijken. Bij dit alles helpt de Europese Unie een handje. Terwijl ons land onder begrotingstoezicht staat van de Commissie, mag het voor 1,5% van het BBP extra investeren in het leger zonder dat dit opgeteld moet worden bij het begrotingstekort.
Hoewel de afgelopen jaren het belang is getoond van investeringen in gezondheidszorg (de covid-pandemie), openbaar vervoer en duurzame energie (klimaatrampen) of internationale samenwerking (migratiestromen) worden deze sociale veiligheidsdepartementen uitgekleed om een militaristisch veiligheidsbeleid te financieren dat de diplomatie verwaarloosde en tot meer spanningen heeft geleid.
Jaren van NAVO-expansie en escalerende oorlogsretoriek tegen Rusland en China hebben ons niet alleen in een gevaarlijk militair avontuur gestort, maar ook een budgettair keurslijf opgelegd.
Tegen 2035 wordt verwacht dat België 3,5% van het BBP aan militaire uitgaven plus 1,5% aan veiligheidsgerelateerde uitgaven moet ophoesten, dat is respectievelijk 30 en 43 miljard euro op jaarbasis. Het zijn waanzinnige normen opgelegd door een president die in de VS de rechtsstaat en sociale welvaart onder druk zet ten voordele van machts- en oorlogsapparaten.
President Eisenhower waarschuwde voor de belangen van het militair industrieel complex. Wel het is zover. Het lijkt erop dat Europa dezelfde weg wil bewandelen als zijn machtige bondgenoot wars van de lessen uit de geschiedenis. In de jaren dertig zorgde de sociale onzekerheid voor de ontevredenheid die het pad effende voor de groei van extreemrechtse partijen, net zoals we dat vandaag zien. Eens aan de macht hebben ze de beschikking over al dat wapentuig. Dat is een gevaarlijke cocktail.
Opnieuw: kijk naar wat in de VS aan het gebeuren is.