‘Conner Rousseau is de echtgenoot die heel de tijd het Arizona-huwelijk dreigt op te blazen’: beluister hier de nieuwe podcast van Knack en Trends-Kanaal Z

In de nieuwste aflevering van Tussen Wetstraat en Wall Street kijken Bert Bultinck (hoofdredacteur Knack) en Jan De Meulemeester (Head of Business News Trends-Kanaal Z)  kritisch naar de 1 mei-festiviteiten van deze week. Met dit jaar ook ‘een blauw feest in een rood nest.’

De sociale zekerheid stevent in sneltreinvaart op een onhoudbaar tekort af. Terwijl de 1 meivieringen traditioneel een ode zijn aan het sociale model, wordt de onderliggende realiteit steeds schrijnender: het systeem barst uit zijn voegen — en de politiek aarzelt tussen brandjes blussen en electorale profilering.

Een centje van de suikeroom

De vergrijzing van de bevolking is geen toekomstscenario meer, ze ís er. De oudste babyboomers worden dit jaar tachtig en drukken met hun stijgende gezondheidskosten almaar zwaarder op het budget. De jongste boomers stappen dan weer massaal het pensioenstelsel in of vervoegen het contingent langdurig zieken, dat ondertussen boven het half miljoen uitkomt. De cijfers die Trends-collega Alain Mouton verzamelde zijn verontrustend: in 2024 bedraagt het tekort van de sociale zekerheid 7,6 miljard euro — een stijging van 1,4 miljard in één jaar. Tegen 2029 loopt dat op tot liefst 14,4 miljard euro. Ter vergelijking: dat is zowat het volledige onderwijsbudget van Vlaanderen.

Tegelijk zwellen ook de totale uitgaven aan: van 93 miljard euro vorig jaar naar 118 miljard binnen vijf jaar. Pensioenen stijgen met 25 procent, gezondheidszorg met 17 procent. Maar de inkomsten volgen niet. Werknemers- en werkgeversbijdragen dekken nog slechts twee derde van de uitgaven. De rest wordt bijgepast via alternatieve financiering (zoals btw-opbrengsten) en via de federale begroting, die als ‘suikeroom’ optreedt, aldus het VBO.

Het gat van de RSZ-kortingen

Volgens de socialistische vakbond ABVV ligt een belangrijke oorzaak van het tekort bij de fiscale cadeaus van de voorbije decennia: structurele kortingen op sociale bijdragen, uitzonderingsregimes en parafiscale voordelen. Denk aan flexi-jobs, bedrijfswagens, maaltijdcheques en hospitalisatieverzekeringen — allemaal voordelen die nauwelijks bijdragen aan het systeem waar ze nochtans van profiteren. ‘Voor 2022 gaat het over 4 miljard euro gederfde inkomsten”, klinkt het. “Dat is zowat het hele tekort.’

De regering-De Wever probeert het tij te keren via strengere maatregelen: een beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd, een ‘malus’ op vervroegde pensioenen, en strengere opvolging van langdurig zieken. Werkgevers hopen dat daardoor meer mensen aan het werk gaan, wat zowel de inkomsten verhoogt als de uitgaven drukt. Maar of dat voldoende is, blijft twijfelachtig. ‘Zulke maatregelen raken aan de fundamenten van het sociaal contract’, waarschuwen experts. Vooral het plan om tienduizenden langdurig werklozen vanaf 2026 zonder uitkering te zetten, baart zorgen. Volgens juristen is er zelfs een risico op vernietiging door het Grondwettelijk Hof.

Rousseau op het koord

Vooruit-voorzitter Conner Rousseau balanceert intussen op een slappe koord. Zijn achterban mort over de pensioenhervorming en het harde discours over werklozen. De vakbonden zijn kritisch maar voorzichtig — ‘zoals in een relatie waarin één partner voortdurend dreigt weg te gaan’, klinkt het in de podcast. ‘Op een dag luistert de ander niet meer.’ Rousseau blijft scherp communiceren: hij wijst op de hogere minimumlonen die hij heeft binnengehaald, maar ook op het behoud van de index en de hogere nettolonen. Maar in de Arizona-coalitie is hij de enige linkse partner, wat zijn bewegingsruimte beperkt.

PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw valt Vooruit frontaal aan: het kan wel zijn, aldus Hedebouw, dat het nog erger zou zijn zonder Vooruit in de regering, maar hij heeft ook een punt als hij zegt dat er zonder de deelname van Vooruit helemaal geen Arizona-regering zou zijn. En die regering voert nu wel een pensioenmalus in, waar de PVDA zich fel tegen verzet, en Arizona maakt ook ‘jacht’ – in de woorden van Hedebouw – op werklozen, iets wat de communisten al helemaal verschrikkelijk vinden. Toch blijft Vooruit electorale voorsprong houden, mede omdat de PVDA bestuurlijk afwezig blijft. ‘Niets doen en roepen vanaf de zijlijn is het makkelijkst’, zegt Rousseau daarover.

Een blauwe show in een rood bastion

In Franstalig België is de toon grimmiger. PS-voorzitter Paul Magnette spreekt over ‘de meest brutale aanval op werkenden in zestig jaar’, en de radicaal-linkse PTB is bijzonder zichtbaar. Tegelijk dook Georges-Louis Bouchez met MR op als hoofdrolspeler in een flamboyant 1 mei-event in het rode hart van Charleroi. Het was liberale showpolitiek in Grand Palais, volgens Jan De Meulemeester, met dansende arbeiders, AI-animaties en een optreden van zijn Franse evenknie Gabriel Attal. ‘Een blauw feest in een rood nest’, klinkt het.

De symboliek van 1 mei wordt zo steeds meer een strijdtoneel tussen traditie en electorale branding. Maar onder de oppervlakte sluimert een andere strijd: die om de toekomst van de Belgische sociale zekerheid — een strijd die geen dansfeest wordt, maar een gevecht met cijfers, grondwetten en demografische realiteiten.