‘Het gaat hard knallen in Brussel begin 2026’, zegt professor Herman Matthijs, nu de Brusselse begrotingsgesprekken zijn gestrand. ‘Niet alleen door het traditionele vuurwerk, maar ook financieel en budgettair.’
De politieke chaos in Brussel is opnieuw compleet, nu de begrotingsgesprekken onder leiding van formateur Georges-Louis Bouchez zijn mislukt. Een verzoeningsvergadering met PS-kopstuk Ahmed Laaouej mondde uit in een scheldpartij. Daarna kondigde Bouchez aan dat de PS zichzelf buiten spel had gezet en dat hij Ecolo en Défi aan boord wilde halen. Maar het verdeelde Ecolo sloeg dat aanbod bijna meteen af.
Tegelijk kondigde Laaouej eigen formatie-initiatieven aan, om een centrumlinkse meerderheid op de been te brengen. Maar of Laaouej meer kansen op slagen heeft, valt sterk te betwijfelen. Gefrustreerde Brusselse politici lijken op dit moment zelf niet te weten hoe het nu verder moet.
Intussen komt het Brusselse gewest op zwart zaad te zitten. Het geld is letterlijk op, nu huisbankier Belfius is opgestapt en zijn kredietlijn van 500 miljoen euro heeft geschrapt. Ook ING zou op het punt staan om een kredietlijn van 500 miljoen euro stop te zetten. Waardoor Brussel begin volgend jaar mogelijk over onvoldoende cash beschikt voor grote uitgaven, zoals de dotaties aan gemeenten of de uitbetaling van het vakantiegeld.
Volgens de nieuwe Brusselse minister van Begroting Dirk De Smedt (Open VLD) is Brussel, met een begrotingstekort dit jaar van 1,2 miljard euro (op een begroting van 8 miljard euro) en een schuld van circa 15 miljard euro, zo goed als failliet. Een shutdown dreigt. Ook hoogleraar Openbare Financiën Herman Matthijs (VUB) ziet het niet goedkomen.
Brussels Groen-kopstuk Elke van den Brandt pleit ervoor dat de ontslagnemende regering dan maar de touwtjes opnieuw strakker in handen neemt, en zelf een zogenaamde noodbegroting maakt en die aan het Brusselse parlement ter stemming voorlegt.
Herman Matthijs: Dat idee heeft Elke Van den Brandt de voorbije maanden al een paar keer geopperd. Maar er komt nooit wat van. Er bestaat ook niet zoiets als een noodbegroting. Ofwel heb je voorlopige twaalfden op basis van de begroting van het jaar ervoor, ofwel heb je een echte begroting. Dat laatste krijg je in Brussel volgens mij alleen met een nieuwe, volwaardige regering voor elkaar.
Na tien weken onderhandelen onder leiding van Bouchez hadden MR, PS, Les Engagés, Groen, Vooruit en Open VLD slechts overeenstemming gevonden over ongeveer 450 miljoen euro besparingen, terwijl ze op zoek gingen naar 1 miljard tegen 2029.
Matthijs: En terwijl Brussel eigenlijk niet 1 miljard, maar eerder 2 miljard moet besparen. Maar zelfs als de Brusselaars het megaproject van metrolijn 3 stilleggen, kost dat het Gewest nog honderden miljoenen aan schadevergoedingen wegens contractbreuk met aannemers, bouwheren, enzovoort. Brussel staat echt voor gigantische bezuinigingen en ik zie de Brusselse politici daar eigenlijk niet toe in staat.
‘Hoe en tegen welke voorwaarden gaat de federale regering Brussel te hulp schieten? We zitten dan echt op onbekend budgettair en institutioneel terrein.’
Huisbankier Belfius is opgestapt, en Brusselse bewindslieden gaan ervan uit dat ING volgt. Wat denkt u?
Matthijs: Dat lijkt me logisch. Als zelfs Belfius afhaakt, een staatsbank waarvan de raad van bestuur nog vol Vivaldi-getrouwen zit, moet de toestand wel héél erg zijn. Het zou raar zijn als ING dan toch nog zijn kaskrediet zou aanhouden. Als Brussel geen kaskredieten meer heeft vanaf begin januari, dan is er volgens mij in het beste geval nog geld tot midden februari en dreigt inderdaad een shutdown, het stilleggen van sommige openbare diensten, iets waarvoor ik al maanden waarschuw. Demissionair Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) zal vervolgens naar premier Bart De Wever moeten bellen. Maar hoe en tegen welke voorwaarden gaat de federale regering Brussel te hulp schieten? We zitten dan echt op onbekend budgettair en institutioneel terrein.
Ook Brussels minister van Begroting Dirk De Smedt noemt het gevaar van een shutdown reëel, tot ergernis van sommige andere Brusselse politici die hem onruststokerij verwijten. Maar wat kan zo’n shutdown, onuitgegeven in ons land, concreet inhouden?
Matthijs: Dat men zal moeten kiezen, met het beetje geld dat nog in de kas zit, welke dienstverlening nog wordt betaald. Ik zou zeggen: de brandweer en dringende hulpdiensten moeten blijven draaien. De huisvuilophaling ook, anders wordt Brussel helemáál een stortplaats. Ook een deel van de Brusselse administratie, zeker het departement Financiën, moet open blijven, om het geld dat nog binnenkomt via de gewestelijke belastingen te beheren. Maar alle subsidies aan die ontelbare regionale organisaties en verenigingen? Die zullen moeten worden stopgezet. Overigens: een begroting op zich zal niet volstaan om de banken en de financiële markten gerust te stellen. Brussel heeft een begroting met visie nodig, een overtuigend plan om het begrotingstekort en de schuld te lijf te gaan.
‘Vergeet ook niet dat begin volgend jaar de internationale ratingsbureaus zich opnieuw over Brussel buigen. Die lezen ook de kranten, hoor.’
De kans dat zo’n plan er op korte termijn komt, lijkt uitermate klein. Wat nu?
Matthijs: Verder aanmodderen met voorlopige twaalfden. Vergeet ook niet dat begin volgend jaar de internationale ratingsbureaus zich opnieuw over Brussel buigen. Die lezen ook de kranten, hoor. Eigenlijk is de enige instelling in Brussel die budgettair gewoon verder kan de Vlaams Gemeenschapscommissie (VGC). Daar zit geld genoeg. Maar de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, die het Brusselse kindergeld beheert, kan ook snel in de problemen komen. En dan kan Brussel gewoon het kindergeld niet meer uitbetalen. Dat is niet uitgesloten. Sowieso gaat het begin 2026 hard knallen in Brussel, niet alleen door het traditionele vuurwerk in de Brusselse straten, maar ook budgettair en financieel.