De meerjarenbegroting van de regering-De Wever is een bric-à-brac typisch Belgisch compromis, zeggen experts. En toch is ze historisch. ‘Ik ben er zeker van dat hij zich nu verkneukelt.’
Bart De Wever (N-VA) had de koning vijftig dagen gevraagd, maar had er maar achttien nodig. Op 24 november, nota bene de eerste van drie actiedagen door de vakbonden, was het begrotingsakkoord rond. Na weken van drama en een finale begrotingsmarathon van twintig uur vond de regering-De Wever 9,2 miljard euro tegen 2029, het laatste jaar van de regeerperiode. ‘Zonder akkoord zou ik ontslag hebben genomen’, aldus De Wever. ‘Op het einde wil ik kunnen zeggen: ik heb de welvaart van de mensen en de verzorgingsstaat gered.’
De manier waarop het akkoord tot stand is gekomen, is typisch Bart De Wever, zegt politoloog Bart Maddens (KU Leuven). ‘Hij heeft er een handje van om de pers en commentatoren op het verkeerde been te zetten, in feite kijkt hij wat neer op ons. Terwijl de Wetstraatjournalisten hun kerstvakantie al rond een mogelijke val van de regering aan het plannen waren, gebruikte hij het mistgordijn van vijftig dagen om in de luwte te werken. Ik ben er zeker van dat hij zich nu verkneukelt.’
Water en vuur
Die beeldvorming helpt , zegt politiek wetenschapper Dave Sinardet (VUB). ‘Mocht dit akkoord op tijd gekomen zijn, begin oktober, dan zou de kritiek op de inhoud veel luider klinken dan vandaag. Door een val van de regering af te wenden en sneller dan tweede kerstdag een akkoord te smeden, krijgt het meer glans. Terwijl De Wever veel te laat is.’
‘Ik zie de grote overwinningen voor Conner Rousseau (Vooruit) niet.’
Opvallend is dat het ‘klavertjevier’ dat De Wever al weken presenteert in de een of andere vorm standhoudt: het aftoppen van de index in 2026 en 2028 voor brutolonen hoger dan 4000 euro, een verschuiving van de btw (die in feite neerkomt op een verhoging), een aanpassing van de groeinorm in de zorg en een grote inspanning tegen langdurige ziekte. Aardgas wordt duurder, net als pakjes. En ook de rijken betalen meer door een hogere effectentaks. De Wever heeft water en vuur – of in dit geval Georges-Louis Bouchez (MR) en Conner Rousseau (Vooruit) – kunnen verzoenen.
‘Bouchez heeft moeten inbinden, maar heeft ook het been stijf gehouden’, zegt Sinardet. ‘Hij slikt een aanpassing van de btw en de index, maar houdt tegelijk een echte bijdrage van de superrijken tegen. Oké, de effectentaks verdubbelt – een taks die de echte rijken harder treft dan de meerwaardebelasting – maar met 400 miljoen euro op een totaal van 9,2 miljard is dat toch weinig. Ik zie de grote overwinningen voor Rousseau niet, want btw en index lagen ook voor hem zeer moeilijk.’
Afhaalmaaltijden
Ook Bart Maddens denkt dat de Vlaamse socialisten niet uit de verf komen. ‘Wel sluit ik niet uit dat Rousseau meer achter de schermen zijn slag heeft thuisgehaald door de oprichting van een fiscaal parket. In het verleden was “meer geld halen uit fiscale fraude” een loze belofte in begrotingsakkoorden, maar nu krijgt het meer fond, ook in combinatie met wat Open VLD “Money Control” noemt.’
‘Nog nooit sneden de partijen zo diep in eigen vlees.’
Bart Van Craeynest, hoofdeconoom van de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka, zegt dat de btw en de index onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. ‘Als je de btw verhoogt, duw je de inflatie omhoog. Door de automatische loonindexering, de aanpassing van de lonen aan de levensduurte, zouden daardoor ook de lonen stijgen. Op die manier zou de factuur van de hogere btw met wat vertraging bij de bedrijven terechtkomen. Waardoor de concurrentiekracht verkleint, net nu we al problemen genoeg hebben.’
Wat de btw betreft, stoort Sinardet zich aan het gebrek aan visie. ‘Via belastingen stimuleer je wenselijk gedrag en rem je onwenselijk gedrag af. Een hogere btw op pesticiden snap ik, maar waarom verhoog je de btw van 6 naar 12 procent op sport en festivaltickets? Met een hogere btw op afhaalmaaltijden tref je dan weer mensen die niet vaak op restaurant kunnen.’
Partijfinanciering
Maddens juicht de besparing op de politiek zelf toe. Vooral de schrapping van 11 miljoen euro per jaar aan Senaatsdotaties vanaf 2029 valt op. ‘Dat komt overeen met 12,7 procent van de totale jaarlijkse partijfinanciering. Nog nooit sneden de partijen zo diep in eigen vlees.’
‘Met dit begrotingsakkoord zet je de overheidsfinanciën niet op de rails.’
De begrotingsinspanning staat te boek als de grootste sinds die onder leiding van Jean-Luc Dehaene in de jaren 90. De Wever en Dehaene worden wel vaker in dezelfde adem genoemd. De Wever sloeg die brug op een overduidelijke manier met zijn ‘Sire, geef me vijftig dagen’, een verwijzing naar de ‘Sire, geef me honderd dagen’ van Dehaene en het gelijknamige boek van Hugo de Ridder over de formatie van de regering-Martens VIII.
In welke mate houdt de vergelijking tussen beide regeringsleiders stand? Maddens: ‘Als je alles aan hervormingen – zoals die in de pensioenen en de werkloosheid – én dit besparingspakket van ruim 9 miljard samen bekijkt, dan zeg ik: ja, De Wever doorstaat de vergelijking met Dehaene. Niemand kan ontkennen dat zijn palmares indrukwekkend is naar Belgische normen.’
Loodgieter
Die laatste drie woorden zijn belangrijk, beaamt Van Craeynest. ‘Er worden enkele historische stappen gezet, zoals de strijd tegen langdurige ziekte, de beperking van de werkloosheid in tijd en de tijdelijke aanpassing van de index. Spectaculair naar Belgische normen, dat zeker, maar internationaal gezien niet. In de ons omringende landen zijn zulke maatregelen al vanzelfsprekend.’
‘Zonder akkoord zou ik ontslag hebben genomen.’
Sinardet vindt ook dat de claim van De Wever op Dehaene terecht is, maar wijst op een romantisering. ‘Dehaene was een staatsman, maar ook een loodgieter. Hij wist telkens het compromis te vinden, maar zonder al te veel visie, vaak bric-à-brac. De Wever is een waardige opvolger. Zo is dé basisfilosofie van deze regering dat werken moet lonen. Wat zien we? Gemorrel aan de index voor de helft van alle werkenden en een gedeeltelijke uitstel van de hervorming die meer netto moest opleveren.’
Voka-econoom Van Craeynest vraagt zich af wat de regering de komende jaren nog zal doen. ‘Met dit begrotingsakkoord zet je de overheidsfinanciën niet op de rails. Van de 9 miljard komt 1 miljard van het uitstellen van de fiscale hervorming van 2029 naar 2030, dat is dus geen structurele ingreep. Met deze plannen erft de volgende regering een tekort van bijna 5 procent. We komen nog niet in de buurt van de 3 procent die Europa wil. Dan is de vraag: levert de regering vóór 2029 nog een ernstige bijkomende inspanning? Of is al het politieke kapitaal al opgesoupeerd?’
