Audit Medista-dossier: leidend ambtenaar overtrad integriteitsregels, maar gunning verliep correct

De leidend ambtenaar van de FOD Volksgezondheid die in het dossier-Medista opdook in een filmpje dat in het geheim was opgenomen, heeft tweemaal haar integriteit geschonden. Dat blijkt uit een onderzoek van de Federale Interne Audit, dat dinsdag in de Kamer werd voorgesteld. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) dient wel klacht in met burgerlijke partijstelling tegen het bedrijf dat de geheime opnames maakte, omdat er volgens de audit mogelijk sprake is van een poging tot afpersing.

Aan het onderzoek door de FIA ging een lange geschiedenis vooraf. Medisch toeleverancier Medista haalde een eerste contract voor de opslag en verdeling van coronavaccins binnen, maar liep in 2022 een nieuw contract mis. Het was ervan overtuigd dat er sprake was van gesjoemel bij de gunning aan concurrenten Movianto en Raes en dat de overheid grof geschat 5,3 miljoen euro moet betalen aan openstaande facturen.

Medista trok naar de Raad van State, maar ving daar bot. Het nam daarop zijn toevlucht tot een omstreden Israëlisch privaat onderzoeksbureau. Dat regelde onder valse voorwendselen een gesprek met de ambtenaar en maakte in het geheim beelden. Daarop is te zien hoe ze uitspraken doet waaruit kan worden afgeleid dat ze concurrent Movianto had geholpen bij het winnen van het contract.

De Federale Interne Audit concludeert in een lijvig vooronderzoek dat er geen aanwijzingen zijn dat die gunning niet correct is gebeurd – en dus niet is ingegeven door “onwettige of oneigenlijke motieven” – én dat het niet onredelijk was dat de FOD Volksgezondheid bepaalde facturen van Medista betwistte. Er zijn ook geen redenen om aan de conclusies van de Raad van State te twijfelen, luidt het.

Toch heeft de ambtenaar de deontologische regels overtreden. Zo was het volgens de audit not done dat ze een advocaat had aanbevolen aan Movianto om hen bij te staan bij de aanbesteding en dat ze tegen derden – dus op het omstreden filmpje – uitspraken had gedaan over de gunningsprocedure. “Ze had zich moeten realiseren dat elke mededeling aan een derde potentieel de belangen van de FOD had kunnen schaden”, luidt het. Dat de FOD tijdens de marktverkennende fase op discriminerende wijze toegang zou hebben gegeven tot de voorwaarden van het bestek, daarvan heeft FIA evenwel geen aanwijzingen.

Dat filmpje verscheen in december vorig jaar. De FIA merkt op dat de beeld- en geluidsopnames extreem fragmentarisch zijn. In totaal zou sprake zijn van meer dan drie uur aan materiaal, maar daarvan werden maar enkele minuten vrijgegeven. Het is dan ook quasi onmogelijk de context te verifiëren.

De FIA vindt wel dat er verdere opheldering moet komen over de omstandigheden en context waarbinnen die uitspraken op het filmpje gebeurden. Mogelijk vonden die plaats in het kader van een opgezet plan waarin sprake is van strafrechtelijke feiten, met name van afpersing. De audit raadt minister Vandenbroucke dan ook aan een strafklacht of burgerlijke partijstelling te overwegen. De minister bevestigde dat laatste te zullen doen.

De FIA vindt ook dat de FOD binnen de grenzen van het redelijke heeft gehandeld van zodra de aantijgingen aan de oppervlakte kwamen. Er was zoals bekend het filmpje dat op 7 december vorig jaar online verscheen, maar in oktober en november hadden respectievelijk de ambtenaar en de topman van Movianto een schrijven ontvangen Medista of zijn advocaten. Maar concrete elementen of bewijzen kwamen daaruit niet naar voren.

De audit ziet ook een derde integriteitsschending in het dossier. Dat had te maken met de aanstelling van een personeelslid van Movianto als consultant in de werking van de FOD, en dat naar aanleiding van de aan Movianto gegunde RescEU-opdracht. Die persoon zou in die hoedanigheid toegang hebben gehad tot informatie die behoort tot het bedrijfsgeheim van Medista waarover de FOD beschikte.

Volgens FIA zijn personeelsleden van de FOD tekort geschoten in hun algemene plicht tot zorgvuldigheid in het beschermen van die bedrijfsgegevens. Verder onderzoek moet uitwijzen welke gegevens in het spel waren, welke acties zijn ondernomen door het personeel en of een externe derde effectief toegang heeft gekregen tot de gegevens van Medista.

Het debat over de audit vindt volgende week plaats.