‘De zoektocht naar meer geld voor defensie belooft niet gemakkelijk te worden, met een regering die politiek niet in staat gaat zijn om de belastingen te verhogen en/of te snoeien in de uitgaven van de federale begroting en de sociale zekerheid’, schrijft professor Herman Matthijs. Hij lijst een aantal mogelijkheden op om het defensiebudget op te trekken.
De regering-De Wever wil het defensiebudget snel optrekken van 1,3 tot 2 procent van het bbp. Dat komt neer op zeker 4 miljard euro.
Waar kan ze dat geld halen?
1. Russisch geld halen uit Euroclear lijkt aanlokkelijk, maar is een politieke atoombom.
2. Geld krijgen vanuit de EU-lening, al dan niet in combinatie met middelen vanuit de Europese Investeringsbank.
3. De oprichting van een Defensiefonds met daarin de opbrengst van de verkoop van staatsaandelen. Hierbij moet opgemerkt worden dat het nu niet het goede moment is om over te gaan tot een verkoop van bijvoorbeeld bpost of Proxiumus, omdat de koersen zeer laag staan. Bovendien is een dergelijke verkoop een eenmalige opbrengst, en verliest de staat structureel de dividenden. Ook is niet duidelijk over welk soort begrotingsfonds het dan moet gaan, want de begrotingswet van 2003 bevat drie mogelijke soorten.
4. Een vakantiedag schrappen zoals in Denemarken. Dat zou het BBP verhogen, maar de Deense ervaring leert dat dit ook geen echte oplossing is.
5. Delen van de Staatsveiligheid en de federale politie overhevelen naar defensie. Maar dat zal hooguit zo’n 0,05% BBP opbrengen.
6. Een defensie-staatsbon uitgeven. Met een aantrekkelijke rente kan dat een succes worden. Maar het zijn ook geen structurele inkomsten, want dat geld moet ooit terugbeltaald worden aan de inschrijvers.
7. De banken en verzekeringen verplichten om beleggingsfondsen op te starten met daarin defensiebedrijven. Gezien de snel stijgende koersen, kan dit succesvol zijn. Maar gezien de beperkte omvang van de Belgische defensie-industrie, dreigt dit geld naar de landen te gaan met de grootste militaire productielijnen.
8. Misschien is een tax shelter een idee, zoals die al bestaat voor onder andere de filmindustrie. Laat de mensen daarin beleggen met een fiscaal voordeel. Dit idee zou zeer interessant zijn voor de belegger, maar is ook geen structurele oplossing voor de begroting.
Verdubbeling
Kortom: dit land geeft nu 1,3 procent bbp uit aan defensie, en moet naar een verdubbeling, want het EU-plan voorziet in een 1,5% BBP stijging van de militaire budgettaire middelen per land. Ook de aankomende NAVO-top in Den Haag zal norm verhogen naar zeker 2,5 procent bbp.
Gezien al het voorgaande is de enige structurele oplossing geld zoeken via de begroting. Dat kan nog een geanimeerd debat worden op de groene tapijten van het Huis van Afgevaardigden.
Wat doet de EU?
Commissievoorzitster Ursula von der Leyen stelde vorige week het plan ‘Rearm Europe’ voor, goed voor in totaal 800 miljard euro. De Commissie zou dan 150 miljard euro gaan lenen met als onderpand de Europese begroting? Die laatste heeft dit jaar een omvang van 155 miljard euro. Maar wat gebeurt er dan met dat geld? Gaat de Commissie zelf aankopen doen van militair materieel en/of militaire productielijnen opzetten? Of gaat Europa dat geld verdelen over de 27 lidstaten? Dan is de vraag op basis van welke parameter: het bbp, de bevolking, de huidige bbp NAVO-norm?
Trouwens, de EU-begroting dient al vanaf 2026 te beginnen aan de terugbetaling van de covid-leningen van quasi 700 miljard euro. Daarbij komen dan nog de leningen voor het ‘ReArm Europe’ programma en de massieve miljarden steun aan Oekraïne. Van dit laatste geld gaan we nooit niets terugzien.
De EU-verdragen schrijven voor dat de Europese begroting niet deficitair mag zijn en het huidige ‘Eigen Middelen Besluit’ is daarop niet voorzien. Met andere woorden, de voorzitster van de Europese Commissie zal de lidstaten daar snel op wijzen en dat betekent dat de 27 lidstaten meer geld gaan moeten afdragen aan de EU-begroting. België draagt in 2025 zowat 6,9 miljard euro af aan deze begroting.
En dan was er nog de opmerkelijke wederopstanding van Charles Michel, de gewezen collega van Von der Leyen. Hij vindt heel het plan te licht en te laat. De oud-voorzitter van de EU Raad heeft zeker geen ongelijk. Het hele plan van Von der Leyen is ook gebaseerd op art. 122 van het EU-Werkingsverdrag, dat zegt dat in geval van nood het Europees Parlement niet betrokken worden in de goedkeuringsprocedure. Zo wordt wel de parlementaire democratie op het EU-bestuursniveau naar de sprookjes verwezen.
Andere vragen zijn: wat gaan de niet EU-landen doen, bijvoorbeeld: de Britten en de Noren? De Britse premier Keir Starmer gaat in 2026 al naar 2,5 procent bbp defensie-uitgaven. Noorwegen heeft de grootste spaarpot met het staatsfonds, dat beheerd wordt door de Noorse nationale bank. De huidige Noorse Minister van Financiën in het sociaaldemocratisch minderheidskabinet is een gekende persoon in de militaire middens: Jens Stoltenberg, voormalig secretaris-generaal van de NAVO. Tot wat is Oslo bereid?