‘Polarisatie is: het niet erkennen van de alternatieve stem in een gemeenschap’

‘Het zijn vaak dezelfde stemmen van een minderheidsgroep die aan bod komen. Door de diversiteit aan meningen binnen een gemeenschap te negeren in het publieke debat, neemt de polarisatie niet alleen toe tussen de gemeenschappen, maar er ook binnenin’, schrijft Soumia El Majdoub van de Vrijdaggroep.

Kunnen we zonder meer stellen dat verschillen negatief zijn? Te verschillend zijn, de clash der beschavingen, doet een samenleving falen, zo men zegt. Maar is de basis van sociale rechtvaardigheid niet juist te vinden in het toekennen van een plek aan en erkennen van verschillen? Kunnen deze verschillen niet de oplossing zijn voor maatschappelijke problemen i.p.v. steeds weer gezien te worden als de oorzaak? In difference lies the solution.

In de media komen nochtans vaak dezelfde stemmen aan bod, die dezelfde boodschap verkondingen en die op dezelfde manier verdedigen. Men zou haast denken dat er in het publieke debat geen ruimte is voor diversiteit binnen de diversiteit. Alvorens de media tokenisme te verwijten, is het beter op zoek te gaan naar de redenen voor dit wegblijven van alternatieve stemmen.

Coherentie en homogeniteit in stemmen en belangen is een illusie. Wanneer het stil blijft rond bepaalde thema’s, moet deze afwezigheid van alternatieve stemmen niet begrepen worden als een bevestiging van de mainstream opinie. De afwezigheid van een zichtbare diversiteit aan opinies kan dan wellicht wijzen op de onderdrukking van tegenstrijdige stemmen. Noem het maar intra-groep discriminatie. De polarisatie is ondertussen zo op de spits gedreven dat de minste vorm van kritiek wordt weggeschreven als een gebrek aan loyaliteit ten aanzien van de eigen (imaginaire) gemeenschap. Maar wie bepaalt aan wie je loyaal moet zijn? Om een sterke positie als ‘wij’ te kunnen innemen, wordt zo elke drang naar nuance in de kiem gesmoord.

Tegenstemmen worden in elk debat direct gebruikt en misbruikt, wat de angst bij de dominante stemmen verklaart. Dit geeft een benepen gevoel bij zij die wel tegenwerk willen bieden maar geen ruimte krijgen. Zij die er toch in slagen, zijn verraders. Je moet immers opkomen voor de ‘gemeenschap’ wat het standpunt ook moge zijn. Krampachtig weigeren intracommunautaire diversiteit te erkennen zwakt de maatschappelijke positie af van zij die binnen een gemeenschap een lans breken voor de erkenning van pluralisme.

Ook in de roep naar gesprekspartners kijkt men voorbij de intra-groep diversiteit. Kijk maar naar heel de discussie rond de legitimiteit van het woordvoerderschap dat de Moslimexecutieve zich toe-eigent.

Het onderschatten, het negeren of bewust onderdrukken van alternatieve stemmen binnen een groep leidt tot marginalisatie van die verschillende meningen. Dit probleem wegschuiven of minimaliseren blijft niet zonder gevolgen, we raken hiermee immers aan de democratische grondslagen van het multicultureel project dat deze samenleving is. Diversiteit binnen bevolkingsgroepen moet erkend en ingezet worden in de strijd tegen maatschappelijke polarisatie.

De kwestie van intracommunautaire diversiteit genoeg belichten, biedt tot slot mogelijkheden: om bruggen te bouwen enerzijds, om vooroordelen af te breken anderzijds. De specificiteit van de moderne democratie is de erkenning en legitimatie van het conflict. Consensus is nodig, maar het moet gepaard gaan met het voorafgaandelijk erkennen van verschillen. Het erkennen van die diversiteit binnen elke gemeenschap is een voorwaarde voor echte gelijkheid.

Soumia El Majdoub is onderneemster en lid van de Vrijdaggroep. Die organiseert op 12 mei in Brussel een conferentie over de toenemende polarisatie in het publieke debat. Wie meer informatie wil of zich (gratis) wenst in te inschrijven, kan terecht op www.vrijdaggroep.be Twitter: @Friday_Group