In de onderzoekscommissie naar de PFOS-vervuiling wordt maandag afvalstoffenmaatschappij OVAM geconfronteerd met de Vlaamse ministers. Ze blijven er elkaar de zwartepiet toespelen.
Afvalstoffenmaatschappij OVAM heeft naar eigen zeggen nooit beweerd dat de PFOS-vervuiling rond de fabriek van 3M in Zwijndrecht geen risico vormde voor de volksgezondheid. ‘We zijn foutief geciteerd door bouwheer BAM/Lantis’, zei administrateur-generaal Henny De Baets in de laatste zitting van de onderzoekscommissie naar de vervuiling in het Vlaams Parlement. De politieke beslissing om niet te communiceren over de aanwezigheid van PFOS betekende volgens OVAM bovendien dat er geen verder onderzoek mogelijk was.
Op het politieke stuurcomité van bouwheer BAM/Lantis werd in het najaar van 2017 vergaderd over de aanwezigheid van PFOS op de werf van de Oosterweelverbinding. In een nota liet de afvalstoffenmaatschappij weten dat er op basis van de beschikbare gegevens geen acuut gevaar voor de volksgezondheid was, maar wel met een aanbeveling om verder onderzoek te voeren. ‘BAM/Lantis heeft echter een andere conclusie in de mond van OVAM gelegd, met een afwijkende strekking’, zei De Baets maandag. ‘Met name dat OVAM concludeert dat er geen enkel risico kan zijn voor de mens en dat er nu al met zekerheid kan worden gezegd dat er in het woongebied Zwijndrecht geen gevaar dreigt voor de mens.’
De Baets heeft naar eigen zeggen pas eind vorig jaar ontdekt dat er een andere versie is weergegeven op het politieke stuurcomité. ‘Jarenlang werd een foutieve voorstelling van de zaken in stand gehouden. Zelfs tijdens de hoorzittingen van uw commissie werd door meerdere getuigen verklaard en beweerd dat er volgens OVAM geen enkel risico voor de mens zou zijn, wat niet strookt met onze werkelijke conclusies.’
Op 12 oktober 2017 werd vervolgens beslist om geen brede communicatiecampagne op te zetten over de PFOS-vervuiling rond de 3M-site in Zwijndrecht. Op die vergadering waren toenmalig minister van Mobiliteit Ben Weyts, toenmalig minister van Omgeving Joke Schauvliege, bouwheer BAM/Lantis en OVAM vertegenwoordigd.
Geen bijkomend onderzoek als gevolg van communicatiestop
Volgens OVAM heeft die beslissing om niet te communiceren er toe geleid dat er ook geen bijkomend onderzoek meer is uitgevoerd. ‘Er was een bindende beleidsbeslissing om niet te communiceren’, zei Ann Cuyckens, afdelingshoofd bodembeheer van OVAM, maandagvoormiddag. ‘Als we verder zouden gaan onderzoeken, hadden we sowieso moeten communiceren. Bijkomend onderzoek zou willen zeggen dat we in de mensen hun moestuin moesten langsgaan. Dat kan niet zonder communicatie, dus zouden we de beslissing overrulen.’
Toenmalig minister Joke Schauvliege verdedigde maandag de beslissing om geen brede communicatie op te zetten. ‘Het is altijd makkelijk om met de bril van vandaag te kijken naar 2017’, zei ze. ‘Ik denk met de hand op het hart dat de beslissingen die ik heb genomen degene waren waar ik me in kon vinden op basis van de gegevens die toen voorhanden waren.’
Volgens minister Ben Weyts heeft hij evenwel nooit een echt communicatieverbod uitgevaardigd. ‘In dat geval zou ik mijn eigen communicatieverbod zelf hebben overtreden’, zei hij. ‘Want twee maanden na die bewuste vergadering heb ik een nota geagendeerd op de Vlaamse regering waarin staat dat er in het projectgebied van de Oosterweelverbinding bodem- en waterverontreiniging met saneringsplicht werd aangetroffen. Die nota is online verschenen tussen de beslissingen van de ministerraad.’
Demir: ‘OVAM had wél zelf onderzoek kunnen uitvoeren’
Zuhal Demir, de huidige minister van Omgeving, hield vol dat OVAM wél zelf onderzoek had kunnen uitvoeren naar de vervuiling van de moestuinen. ‘Onze diensten voeren vandaag veertig tot vijftig verkennende onderzoeken per maand uit’, zei ze. ‘Ik kan niet goed inschatten waarom dat toen niet is gebeurd. Wij doen het nu wel.’
Ze vindt bovendien dat OVAM in de fout ging door de beschikbare studie, degene die toxicoloog Jan Tytgat uitvoerde in de onmiddellijke omgeving van de fabriek, niet door te spelen aan de andere Vlaamse administraties, in het bijzonder het Agentschap Zorg en Gezondheid. ‘Het kan dat OVAM niet kon inschatten wat de gevolgen waren voor de volksgezondheid, maar zij hadden die studie gewoon moeten doorsturen naar Zorg en Gezondheid. Ik vind dat een inschattingsfout. (…) Het is niet makkelijk om één zwartepiet aan te duiden, maar het feit dat bepaalde studies niet worden doorgegeven… Ik denk dat de oefening in deze commissie grondig moet gebeuren en we moeten zien wat de aanbevelingen hier zouden moeten zijn.’
Volgens Stefaan Sintobin van Vlaams Belang moeten de protocollen die de uitwisseling van dergelijke documenten regelen dringend worden herbekeken. Hij vond het ook ‘onvoorstelbaar’ dat het dossier niet op de radar werd gezet bij de overdracht van de bevoegdheid naar Zuhal Demir aan de start van de nieuwe legislatuur. Demir gaf maandag nogmaals aan dat de problematiek rond 3M pas op haar radar is gekomen na vragen in de pers en in het parlement.
‘Het beeld is ‘”, zei Jos D’Haese van PVDA aan het slot van de zitting. ‘Er is een Oosterweelverbinding die van start moet gaan en er is een grote vervuiling die het belangrijkste risico vormt om de werken van start te laten gaan.’
De confrontatie van maandag was de laatste zitting van de onderzoekscommissie. De leden buigen zich nu over conclusies en aanbevelingen.