Beerputten vol kinderlijkjes zoals bij de Ierse weeshuizen zijn in Vlaanderen nooit gevonden, maar volgens kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen waren geweld en seksueel misbruik wel jarenlang schering en inslag in de Vlaamse weeshuizen.
Beerputten vol kinderlijkjes zoals bij de Ierse weeshuizen zijn in Vlaanderen nooit gevonden, maar volgens kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen waren geweld en seksueel misbruik wel jarenlang schering en inslag in de Vlaamse weeshuizen.
U schreef een boek over de Gentse weeshuizen. Kunt u zich de wantoestanden in de Ierse instellingen ook in Vlaanderen voorstellen?
Vanobbergen: De Vlaamse weeshuizen waren kleinschaliger dan die in Ierland. Maar het gebruik van geweld en seksueel misbruik zijn we natuurlijk wel tegengekomen in de verhalen van weeskinderen. Niet alleen geweld en misbruik door volwassenen, ook tussen kinderen onderling. Onderzoek in Nederland heeft aangetoond dat kinderen in instellingen twee keer meer kans hebben om geconfronteerd te worden met geweld en seksueel misbruik dan in een andere context. Geweld en misbruik lijken inherent aan dat soort instellingen.
Alleen merk je dat de beleving van de kinderen en jongeren zelf zeer uiteenlopend is. Sommigen noemen hun verblijf in de instelling de mooiste tijd van hun leven, anderen vonden het er verschrikkelijk en zijn nog altijd ontzettend kwaad over hoe ze daar zijn behandeld. Maar het is ongetwijfeld zo dat ook onze weeshuizen en instellingen een geschiedenis van geweld en misbruik hebben gekend. Dat is trouwens de reden waarom eind april het Vlaams Parlement zich publiek verontschuldigd heeft bij de slachtoffers van het ‘historisch misbruik’ in scholen en instellingen in Vlaanderen.
Kan de lugubere vondst in Ierland leiden tot verdergaand onderzoek in Vlaanderen?
Vanobbergen: Er is een tijdje geleden al zware commotie geweest over seksueel misbruik in een aantal instellingen in Ierland in het verleden. Ik denk dus dat dit voor hen een dubbele schok is. Tegelijkertijd zie je dat in verschillende Europese landen en zeker in Scandinavië er steeds meer aandacht komt voor het leed van misbruikte weeskinderen. Men noemt dit de politics of apology, waarbij waarheidscommissies naar individuele verhalen van slachtoffers luisteren en nagaan of daar een of andere vorm van erkenning aan gekoppeld moet worden. Financieel, of in de vorm van een publieke verontschuldiging.
Hoe ziet een hedendaags weeshuis in Vlaanderen eruit?
De term weeshuis gebruiken we de laatste 25 jaar niet meer. Vandaag worden kinderen die geen ouders meer hebben in het kader van de jeugdzorg op verschillende manieren geplaatst. Dat kan in een instelling, een pleeggezin of bij familie zijn. Er zijn ook internaten voor buitengewoon onderwijs, waar de kinderen permanent verblijven, vaak met z’n tweeën of drieën op een kamer. Daarnaast heb je tehuizen waar ze enkel tijdens het weekend verblijven en hun eigen kamer hebben.
Welke kinderen worden in zo’n kindertehuis geplaatst?
Vandaag worden vooral kinderen uit een problematische opvoedingssituatie (POS) geplaatst. Dat zijn vaak kinderen van gescheiden ouders, waarbij de moeder mentaal of financieel niet meer voor de kinderen kan zorgen, of kinderen die aan hun lot zijn overgelaten. Soms gaat het ook om kinderen die bij familieleden of andere mensen opgenomen werden. Als die op een bepaald moment aangeven dat ze die zorg niet meer kunnen of willen dragen, worden die kinderen geplaatst. In totaal gaat het voor de integrale jeugdzorg om iets meer dan 25.000 jongeren en kinderen in Vlaanderen die in de pleegzorg, bij familie of in instellingen terechtkomen.
(BD)
Bruno Vanobbergen en Lieselot De Wilde, ‘Mag ik dit vertellen, stemmen uit de Gentse weeshuizen’, Acco, 120 blz.
