Vrije Tribune

‘Ook in ons land wordt het vrije spreken bedreigd’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

‘Er zijn niet alleen zorgen over brute schendingen van het vrije woord in verre buitenlanden, maar ook over de ontsporingen en beperkingen die het vrije spreken in eigen land bedreigen’, schrijft Erik Vlaminck, voorzitter van PEN-Vlaanderen.

Vrije meningsuiting kan vrije meningsuiting behoorlijk onder druk zetten. Het is een paradox die er altijd was, maar die vandaag erg stekelig en etterend de kop opsteekt.

Een eenvoudig voorbeeld: hoewel wetenschappers met harde cijfers kunnen aantonen dat het niet het geval is, blijft men vanuit bepaalde ideologische hoek systematisch en georganiseerd via diverse internetkanalen met veel bombarie het bericht verspreiden dat immigranten in België de sociale zekerheid ontwrichten. Het toont hoe vrije meningsuiting het pad effent om doelbewust vooroordelen te bestendigen en op die manier kiesgedrag en politieke besluitvorming te sturen.

Het zijn dingen waar PEN-Vlaanderen zich zorgen om maakt en waarover de vereniging het debat wil openen. Uitdrukkelijk niet om vrije meningsuiting aan banden te leggen, want zulks zou wel eens heel hard in de kaart kunnen spelen van diegenen die nu veel geld en middelen veil hebben om strategisch en uitgekookt het fake news te fabriceren en rond te strooien.

Ook in ons land wordt het vrije spreken bedreigd

PEN-Vlaanderen is een afdeling van de wereldwijd opererende schrijvers- en journalistenvereniging PEN-International. PEN ontstond in 1921, in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog vanuit het geloof dat intens internationaal contact tussen auteurs de wereldvrede bevordert. Met de jaren ging de club zich meer en meer focussen op de vrijwaring van de vrije meningsuiting en op de verdediging van de rechten van collega’s die omwille van wat ze schreven of zeiden werden vervolgd, van hun vrijheid werden beroofd, gefolterd of gedood. PEN voert daartoe actie, informeert en manifesteert.

Vandaag maakt PEN-Vlaanderen zich niet alleen zorgen over brutale rechtenschendingen in verre buitenlanden, maar ook over de ontsporingen en beperkingen die het vrije spreken in eigen land bedreigen. Er is immers niet alleen het in aanvang vermelde georkestreerde misbruik – ook de tegenkanting tegen het onthullen van waarheid is vergroot. Kapitaalkrachtige lobby’s dreigen bij berichtgeving die hen niet zint te pas en te onpas met processen. Wanneer dreiging an sich niet intimiderend genoeg is, wordt ook overgegaan tot effectieve aanklacht. De klachten die werden ingediend toen nieuwssite Apache kwalijke praktijken in de vastgoedsector aan de kaak stelde zijn er een typerend voorbeeld van. Ze ontregelden op zijn minst de werking van de nieuwssite, maar liepen -zoals te verwachten was- uit op een sisser.

Subtieler is hoe de vermarkting van de nieuwsmedia invloed heeft op de censuur die ontstaat om bepaalde onderwerpen nog onder de aandacht te brengen. Terwijl nieuwe zakelijke overeenkomsten tussen België en bijvoorbeeld Saoedi-Arabië in kranten paginagrote artikels opleveren, wordt amper of niet geschreven over de schrijvers en journalisten die in datzelfde Saoedi-Arabië op barbaarse wijze de mond gesnoerd worden. Toen PEN een bericht daarover aan de redactie van een Vlaamse krant bezorgde kon het niet gepubliceerd worden. Waarom niet? ‘Omdat de lezers er wellicht geen interesse voor hebben.’ De angst voor dalende kijk- en leescijfers regeert in medialand en bepaalt waarover wel of niet bericht wordt.

Subtieler is hoe de vermarkting van de nieuwsmedia invloed heeft op de censuur die ontstaat om bepaalde onderwerpen nog onder de aandacht te brengen.

Het kan van een andere orde lijken, maar door de systematische weigering van België om verblijfsvisums te verlenen aan schrijvers die uit het Midden-Oosten of Afrika komen, worden ook zij in ons bestel monddood gemaakt. Die schrijvers (en bij uitbreiding ook acteurs, zangers, dansers…) zijn reeds enkele jaren niet langer te zien op onze podia of kunstenmanifestaties. Wellicht is de ongerede vrees dat zij niet naar hun land zullen terugkeren er de oorzaak van dat ze in ons fort niet welkom zijn; een van de gevolgen is wel dat hun stemmen hier niet gehoord worden. Het gekke is dat er voor voetballers die uit diezelfde landen komen zelden of nooit visumproblemen opduiken.

Bovenstaande zijn slechts enkele voorbeelden van een sluipende ondermijning van de vrije meningsuiting in eigen land. PEN-Vlaanderen trekt, de eigen missie indachtig, aan de alarmbel. Omdat een luguber spook van vrijheidsbeperking de kop opsteekt.

Erik Vlaminck is voorzitter PEN-Vlaanderen.

Op 15 november organiseert PEN-Vlaanderen in de Minard in GentFree the Word!, een debatavond rond de paradox van de vrije meningsuiting, met uitgesproken opinies, pakkende literatuur en wonderschone muziek.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content