‘Onze gemeenten moeten meer doen zodat vrouwen er zich thuis voelen’

Volgens Magda De Meyer, voorzitster van de Nederlandstalige Vrouwenraad, moeten onze gemeenten meer doen om obstakels weg te nemen die vrouwen verhinderen zich thuis te voelen in onze steden.

Er komen binnenkort weer gemeenteraadsverkiezingen aan. Als er één punt is waarvoor wij onze stem willen geven, is het voor een gelijke kansenbeleid in elk gemeentebestuur. Zo’n beleid is niet alleen cruciaal om duurzame stedelijke ontwikkeling te verwezenlijken, maar ook om tegemoet te komen aan de vele internationale verdragen en overeenkomsten waarin gelijke rechten en vrijheden van vrouwen vastgelegd zijn.

Onze gemeenten moeten meer doen zodat vrouwen er zich thuis voelen.

We horen al te vaak dat gemeenten op zichzelf niet slagkrachtig genoeg zijn om een efficiënt en effectief gelijke kansenbeleid uit te werken en uit te voeren, maar dat ontslaat hen niet van de verantwoordelijkheid om gelijke toegang tot de openbare ruimte, gelijke dienstverlening en gelijke toegang tot besluitvorming waar te maken. Heel wat groepen – vrouwen, ouderen, personen met een handicap – botsen immers op meerdere obstakels waar gemeentebesturen wél iets aan kunnen veranderen. Daarbij denken we aan schijnbaar voor de hand liggende voorbeelden zoals een beperkte toegang van openbare gebouwen voor rolstoelgebruikers, maar evengoed aan de quasi onzichtbare, historisch gegroeide dynamieken die onze sociale omgang en de infrastructuur van onze steden en gemeenten nog steeds mee bepalen.

Eén van de obstakels is de historische scheiding van het publieke en private domein. Tot vandaag werkt het idee door dat de publieke ruimte – en de bijbehorende besluitvorming – toebehoort aan mannen. Zo blijven lokale besturen onevenwichtig samengesteld en is er allerminst sprake van een gelijke toegang tot besluitvorming. In 2017 waren slechts 13,7% van de burgemeesters en 36% van de gemeenteraadsleden vrouwelijk. En hoewel vrouwen en mannen evenredig vertegenwoordigd zijn op kieslijsten, raken vrouwen minder makkelijk verkozen en betrekken ze minder uitvoerende mandaten.

Vanuit die historische scheiding kun je ook het gebrek aan toiletten die voor vrouwen en personen met een handicap toegankelijk zijn verklaren. Uit een rondvraag die we in 2017 deden bij de Vlaamse gemeenten – op dat moment 307 – kregen we van slechts 129 gemeenten een antwoord. In 39 van die gemeenten zijn er geen toiletten voor vrouwen, 68 gemeenten gaven aan dat vrouwen gebruik kunnen maken van toiletten in gemeentegebouwen (gemeentehuis, bibliotheek, sportzaal), 37 gemeenten beschikken over één of meerdere toegankelijke toiletten in de openbare ruimte en 62 gemeenten beschikken over toiletten toegankelijk voor vrouwen én personen met handicap.

We willen niet zeiken, maar het gebrek aan publieke toiletten in Vlaanderen zorgt voor veel meer dan overlast door wildplassen. Geschikte toiletten zijn niet alleen belangrijk voor de gezondheid, maar ook voor de toegankelijkheid van de openbare ruimte en deelname aan het sociale, culturele, economische en politieke maatschappelijke leven. Het ontbreken van toiletten beperkt vrouwen, ouderen en personen met een handicap danig in hun bewegingsvrijheid.

Een laatste obstakel dat we willen aankaarten is de seksuele intimidatie en geweld op vrouwen in de openbare ruimte. Talloze onderzoeken tonen aan dat vrouwen en meisjes te maken krijgen meermaals te maken krijgen met deze fenomenen, van nagefloten tot aangerand worden. Deze incidenten voeden de perceptie dat de publieke ruimte onveilig is voor vrouwen en meisjes en beperkt hen opnieuw in hun bewegingsvrijheid. Als gevolg hanteren ze namelijk vermijdingsstrategieën (bepaalde plaatsen vermijden of vermijden om alleen de woning te verlaten) en het internaliseren en normaliseren van seksuele intimidatie tot ‘iets wat erbij hoort’. Dat laatste zorgt ervoor dat ze misdrijven niet rapporteren waardoor daders niet gestraft kunnen worden en de kans vergroot dat die hun gedrag zullen herhalen.

We willen niet zeiken, maar het gebrek aan publieke toiletten in Vlaanderen zorgt voor veel meer dan overlast door wildplassen.

Uiteraard ligt de verantwoordelijkheid bij de daders in kwestie. Uit onderzoek blijkt dat daders meestal mannen zijn die zich identificeren met een hypermasculiene en patriarchale cultuur en die doelbewust en gericht handelen. Misogynie, machtsmisbruik en een soort gevoel van ‘recht hebben op’ zijn hun belangrijkste motivaties. Er zijn echter ook factoren in de publieke ruimte die deze motivatie versterken, zoals zwerfvuil, verloederde panden, afgeslotenheid, kortom alles wat de indruk wekt dat de gebieden onttrokken zijn aan het gezag. Bovendien zien we in het straatbeeld nog al te vaak stereotiepe genderbenaderingen, van geseksualiseerde reclame tot het feit dat publieke standbeelden, pleinen en straten hoofdzakelijk naar mannen verwijzen en in sommige gevallen de aanwezigheid van prostitutiewijken.

Gemeenten moeten én kunnen dus meer doen zodat vrouwen zich thuis voelen in de openbare ruimte. Zo ijveren we dat ze publieke toiletten opnemen in hun strategische planning en mobiliteitsbeleid om een betere sociale mix in de openbare ruimte mogelijk te maken. Op zijn beurt kan dat bijdragen tot een groter veiligheidsgevoel bij vrouwen en ouderen. Andere ingrepen in de infrastructuur kunnen het aanbrengen van verlichting en aanpakken van verloedering zijn. Daarnaast zien we lokale overheden graag concrete actie ondernemen tegen seksuele intimidatie, van gas-boetes tot apps om seksisme te melden. In internationale verdragen zoals de Nieuwe Agenda voor Stedelijke Ontwikkeling en Agenda 2030 vallen nog meer voorbeelden te plukken. Onze eigen aanbevelingen kan je vinden in onze 10 punten voor een goed lokaal gelijke kansenbeleid V/M.