‘Zonder gemotiveerde leerlingen en leraren keert de onderwijstanker niet’, schrijft Jan Toye, bezieler van het project Warme Scholen.
Het nieuwe schooljaar komt weer in zicht. Met nieuwe perspectieven, maar ook met dezelfde hardnekkige uitdagingen.
Eind vorig schooljaar werd dat nog pijnlijk duidelijk: slechts 17% van de leerlingen in de A-stroom van het tweede secundair slaagde voor de eindtermen wiskunde. Het zoveelste alarmerende signaal. Waar het Vlaamse onderwijs ooit ons vlaggenschip was, lijkt het vandaag quasi onmogelijk de tanker nog van koers te doen veranderen.
Vanuit de politiek krijgen we steeds opnieuw hetzelfde antwoord: kennis, kennis, kennis. De lat moet hoger, de eindtermen steeds strenger…
Natuurlijk is kennis cruciaal, dat betwist niemand.
Maar waarom blijft de motivatie van leerlingen afwezig in het publieke debat?
Volgens de OESO is minder dan 40% van de leerlingen gemotiveerd. Dat zijn dramatische cijfers die wijzen op een serieuze systeemfout. Het klassen- en leerjarensysteem groepeert 25 leerlingen in een klas die les krijgen op niveau van de mediaan. Sterke leerlingen vervelen zich, de zwakkere tuimelen in de waterval. Leerlingen worden gedemotiveerd.
Veranker het ABC-klimaat in elke school
Gelukkig bestaan er vandaag bewezen oplossingen en methodieken om een motiverend schoolklimaat op te bouwen.
Een ABC klimaat op school, met vervulling van de psychologische basisbehoeften (Autonomie, verBondenheid en Competentie) is dé motor voor autonome motivatie (zowel bij leerlingen als leraren) én leerprestaties.
Maar dat vraagt een andere organisatievorm over klassen en leerjaren heen. Met doorgedreven differentiatie die de leerling centraal stelt en met gepersonaliseerde leertrajecten die de lat hoog leggen, maar op maat van elke leerling.
De Beweging Warme Scholen, met scholen uit alle netten, staan er model voor. Recent academisch onderzoek toont sterke positieve correlaties tussen organisatievorm, ABC bevrediging en vitaliteit, maar ook sterke negatieve correlaties met werkbelasting, burnout, presenteisme, verlaatintentie en slechte slaapkwaliteit. Goed voor leerlingen én leerkrachten dus.
Een ABC-klimaat wekt intrinsieke goesting om te leren, vanuit interesse en leerplezier. Dat maak van motivatie geen wollige bijzaak. Motivatie en kennis zijn geen rivalen; duurzame kennisopbouw ligt net in het verlengde van intrinsieke motivatie.
De beleidsvoorstellen liggen klaar
Het is opmerkelijk dat de bouwstenen van Warme Scholen matchen met de aanbevelingen van de commissie der wijzen onder leiding van Dirk Van Damme. Alleen wordt er vandaag met die aanbevelingen niets gedaan. Het debat blijft, spijtig genoeg, verengd tot alleen een kennisrijk curriculum.
Willen we de tanker werkelijk keren, dan moeten we het debat verbreden en dieper graven in de oorzaken. En dus ook het gebrek aan motivatie bij onze leerlingen aanpakken.
Jan Toye is ondernemer en voormalig CEO van de brouwerij Palm. Vandaag is hij initiatiefnemer van het Netwerk Warm Vlaanderen en ook Warme Scholen.